Yazılar
Bize Depremi Hatırlatan Tekâsür Hastalığının Habire Tekerrür Etmesi – Sait Alioğlu
“Geç fark ettim taşın sert olduğunu./ Su insanı boğar, ateş yakarmış!/ Her doğan günün bir dert olduğunu/ İnsan bu yaşa gelince anlarmış.” demişti Cahit Sıtkı Tarancı.
Kimse kızmasın ama tekâsür’ün, yani çokluğun, çoğu kez olumsuzlandığı bir kelam-ı kibar var halk dilinde, “Çokluk bilmem nedir!” diye.
Birçok ifade gibi bu ifade de, halk muhayyilesinden sâdır olmuş bulunan ve arifliği içeren bir öze sahiptir. Bu tür ifadeleri, felsefe içre ve bir nevi hikmeti arama sevdasının sonucu olan filozofik bir düşünce ile değerlendirdiğimizde, eli öpülesi o yüce gönüllü insanların birer filozof, hikmet ehli olduklarını çok rahatlıkla söyleyebiliriz.
Peki, çokluk nedir? Çokluk, sözlükte bir ad(isim) olarak “sayı ya da ölçü yönünden çok olma durumu”nu ifade eder
Çokluk, salt maddi anlamda doğru olmasına doğrudur ama onun manevi ve psikolojik yanının ise, maddi anlamda insanı baştan çıkardığını, ona yoldan çıkardığını, olması gereken istikametini şaşırttığını, “aşırı olacak şekilde” elde ettiği dünya malı ile övünmesine etki ettiğini ve var olan imtihanını da peşinen kaybettirdiğini unutmamak gerekir.
Hep öyle olmamış mıydı? Karun, neyden dolayı helak olmuştu ya da “sütunlar sahibi İrem halkı” neden helak olmuştu? Veya bahçe sahipleri… (Kalem Suresi)
Buna, Kur’an’dan, kıssalardan, tarihten ve günümüzden “büyük ve küçük” birçok örnek verilebilir.
Mahiyetleri farklı da olsa, aynı mantık içre çoklukla övünmek, bir nevi tanrılaşmak ve haşa Allah’ın yerine geçmek, O’nu devre dışı bırakmak tekâsür yoluyla olabilirdi. Anlayacağınız, klasik dönemlerde vuku bulduğu gibi modern/postmodern dönemde de batıl paradigmalarla Tanrılaşmak, Allah’ın(cc) yerine geçmek ve bu suretle de şirk içre yaşamak. Maddeye tapan insanın halet-i rûhiyesi bu minvalde sürüp gidiyor, geçmişten günümüze.
O zaman sûremize bir göz atalım;
Tekâsür Sûresi:
“Rahmân ve Rahîm olan Allah’ın adıyla”
“1. O çokluk kuruntusu sizleri oyaladı, 2. Ta kabirlere kadar gidip ziyaret edişinize kadar! 3. Öyle değil, ileride bileceksiniz! 4. Sonra yine öyle değil, ileride bileceksiniz! 5. Öyle değil, kesin olarak bilseniz, 6. And olsun ki, cehennemi mutlaka göreceksiniz, 7. Sonra yine and olsun ki, onu yakın gözüyle göreceksiniz! 8. Sonra and olsun ki, o gün her nimetten sorgulanacaksınız!”
“Tekâsür terimi, “çoğaltma için ihtirasla çırpınma”, yani taşınır veya taşınmaz, gerçek veya hayalî kazançları arttırma ihtirası anlamına gelir. (…) bu terim, insanın, daha çok konfor, daha fazla maddî servet, insanlar veya tabiat üzerinde daha güçlü otorite ve kesintisiz bir teknolojik ilerleme için çırpınma saplantısını ifade eder. Bu çabaların, başka her şeyi dışlayan bir şekilde aşırı bir tutku ile sürdürülmesi, insanı her türlü ruhî kavrayıştan ve dolayısıyla tamamiyle manevî/ahlakî değerler üstüne kurulmuş herhangi bir sınırlama ve kısıtlamayı kabullenmekten alıkoyar -ve sonuçta yalnız bireyler değil, bütün bir toplum iç tutarlılığını ve dengesini ve böylece her türlü mutluluk şansını yavaş yavaş yitirir.”[1]
Gelelim acı ve yakıcı gerçeğimiz olan depreme…
Depremin kendisi de insanı öldürmez, yalnızca ihmal ve rant, çarpık kentleşme, modernleşme uğruna karton kutular, zemin etüdü yerin yapısı ve tespit edilmiş inşâ kriterlerinin aksi istikametinde seyrettiği, temeli çürük binaların, bu haliyle ilahi iradeye yenilişi sonucu oluşan durum yıkardı; yıkardı insanı ve en nihayetinde de öldürürdü. Sözde ilerleme kaydetmiş, epey mesafe almış ve bilimin yol göstericiliğinde hareket edilmesi icap ederdi, ama her şey yerle bir…
Hele bir de buna, hangi ideolojik formasyondan olurlarsa olsunlar, salt kendi rantını düşünen, gerisini teferruat sayan, sözde çağdaş bir ortamın hazırlanmasına katkı sunan, ülkeyi üst çağdaşlık seviyesine taşıyan ama sonuçta bazı şeyleri ketmedip bir türlü dışa yansıtmayan “muhafazakâr” zihniyet! Ona nasıl atıf yapılırsa yapılsın, bilime, ilme değer verecektik ama aklımızı da kullanarak ve ahlaktan da taviz vermeden. Zira ahlak işin içerisinde yoksa insanın ne değeri olur ki, başta kendine, çevresine ve topluma, cümle mahlûkata faydası dokunsun!
Bunun için en önemlisi de insanın var oluş amacını sorması, sorgulaması, hayatın anlamını hakkıyla kavraması, bir yaratıcıya inanıp güvenip bel bağlaması ve en sonunda kendine düşen görevleri eksiksiz yerine getirmesi ilk anda akla gelen ilkelerdir.
Bundan sonra da yapılacak olan işler var elbette. Onlar da tembelliğe kaçmadan çalışmak, ama çok kazanmak, rant elde etmek için değil, kişinin kendisinin ve ailesinin geçimini sağlamak, gelecek nesillere iyi ve hayırlı anlamda örnek olmak, örneklik sergilemek, kent yerine şehri öncelemek; ona, eski ve sağlam değerleri güncelleyerek yeni bir çehre kazandırmak, bir açıdan sıkışmışlığı ifade eden kapalı kutu sayılabilecek site formu yerine mahalleyi ve ona ruh veren havayı canlandırmak/diri tutmak, adil bir paylaşımı ve bölüşümü, sağlıklı bir iş bölümü tesis etmek, kardeşlik ruhunu diriltmek, en önemlisi de insanın bulduğu, ortaya koyduğu devlet aygıtını es geçmeden ama onun yapılan işleri denetleme yetkisini ona bırakarak sivil toplumu güçlendirmek ve her işin, toplumun türlü katmanlarının eşitlikçi bir şekilde katılımı ile gerçekleşecek olan “danışma/şûra” çerçevesinde çalışmalara ve çabalara işlerlik kazandırıp, sistemi işlevsel kılmak…
Bunlar, haliyle ilk etapta akla gelebilecek şeyler olarak düşünülebilir.
Tabii ki, bunların tesisi için bir amaç etrafından hedef belirleme, o hedefe uygun düşünsel altyapı oluşturma, bunları müzakereye açma, var olan görüşleri bir araya getirme, derleme, toplama, kaynak sağlama(en başta manevi kaynak) iş bölümü oluşturma ve işe koyulma…
İşin düşünce safhası sonrasında teknik safha söz konusu olacaktır. Burada da her işi ehline tevdi etmek gerekir.
Bu saydığımız şeyler, elbette ki anarşizme, kaçmadan, bir hiç uğruna toplumsal kaosa sebebiyet vermeden “sonuç ne olursa olsun” düzen bozucu olmadan, var olan düzenin aksayan yönlerine dikkat çekip onları düzeltme ya da tümden değiştirme yoluna giren ve hayatın öznesi olan insanı Allah’a kul olması dışında dâhili güçlere kul, köle etmeden/ettirmeden onun var olan toplumsal yapı içerisinde görev ve sorumluluk yüklenen, ama kendi ferdi bağımsızlığını da ne pahasına olursa olsun elden çıkarmadan hareket etmesini sağlamak…
İşin birçok alanı kapsayan konularını haliyle uzmanına bırakarak, artık bundan sonra “eskinin yanlışlarını” bertaraf edip, kaderimiz olan coğrafyanın jeolojik yapısını dikkate alarak, acımasız küresel liberal kapitalizme meydan vermeden, hem de olması gerekene uygun yeni formlar bulup ortaya koymak gerekir. Bu acımasız küresel liberal kapitalizme -aynı zamanda komünizmden mülhem Çin usulü kapitalizm de buna dahildir- karşı çıkmak artık insanlığın boynunu borcudur.
Eğer, bu zalim sisteme karşıysak, rant elde edeceğiz, kalkınacağız, hele hele, hemen her alanda bizde çok revaç bulan “batıcı söylem ve sömürgeci mantık” içre ideolojik bir yaklaşımımız varsa, bu behemehal değiştirilmelidir.
Haliyle “Onun yerine ne konulacak?” sorusu sorulabilir. Bunun da cevabı var! O da, bu ülkenin insanı hangi dine, forma ve ideolojiye sahip olursa olsunlar, değişmez özelliğe sahip fıtrata dönmeliler. O zaman fıtratın yaratıcısı olan Yüce Varlık, elbette bir yol gösterir ve arınanları kendi yollarına ulaştırır.[2]
Dünyada olduğu gibi ülkemizde de tedbirini aldığımız takdirde gelip bizi bulan deprem gibi felaketler dışında, çoğu da kendi ellerimizle hazırladığız birçok felaketi de unutmamalıyız; maden ocaklarında yaşanan felaketler, yine tabiata karşı açıldığını düşünmek zorunda olduğumuz dere taşmaları, sel felaketleri, bizden kaynaklanan çevre sorunları vb. aynı minvalde ele alınıp değerlendirilmelidir.
İşin en önemlisi ve can alıcı noktası insanın kendisini olumlu anlamda değiştirmesi, aksi ise, insan Allah’ın buyurduğu üzere olumsuzluk kapsamında değerlendirilir. Bu da insan açısından istenmeyen bir durumdur. [3]
Başa dönersek, tekâsür, öncekilerin başta çoklukla övünmeleri vb. olarak tercüme edileceği gibi, günümüzde de kendi gökyüzümüzü giderek görebilmemizin önünde engel olan çok katlı ebleh yüzlü binalar ve mütevazı bir şekilde yaşamak isteyen biri için ne anlama geldiği meçhul olan rezidanslar da tekâsürün konusunu oluşturmaktadır.
Ne yapıp ne edip kendi değerimizi, yerimizi bilelim ve böbürlenmeyelim.
[1] Kur’an Mesajı, Muhammed Esed, Tekâsür Sûresi tefsiri
[2] Mâide sûresi, 16
[3] Ra’d sûresi, 11
Boeing çalışanları, daha iyi ücret ve çalışma koşulları için greve gitmeye karar verirken şirket, yurt içinde maliyetleri düşürmeye devam ediyor ve yurt dışında ise İsrail’in Filistin’de sürdürdüğü soykırımı destekliyor.
Son zamanlarda, Uluslararası Makineciler ve Havacılık İşçileri Birliği (IAM) üyesi Boeing çalışanları, sendikanın desteklediği korkunç bir geçici anlaşmayı reddetmekle kalmayıp greve gitme kararı aldı. Bu işçiler, daha fazlası için mücadele etmeye hazır olduklarını ve Boeing yöneticilerinin kârlarını maksimize etmek için üretimi kısarak insanları tehlikeye atmaktan bıktıklarını gösteriyor. Bu yetmezmiş gibi Boeing yönetimi, Filistin’deki soykırımı sürdüren İsrail’e silah tedariğini sürdürmeye odaklandı. Boeing, soykırım için silah üretmeyi bırakmalı ve uçaklarını iyileştirmeye başlamalıdır.
Raporlar, grevden önce ve belki de grevi öngörerek Boeing’in güvenli olmayan bir şekilde üretimi artırmak için fazla mesai yaptırdığını ve kısmen üretilmiş uçakları montaj hattından geçirerek gerekirse daha sonra grev kırıcılar tarafından tamamlanmalarını sağladığını gösteriyor. 2018 ve 2019’da düşen Max 737 jetleri gibi ticari yolcu uçaklarının veya uçuş sırasında uçakların kapılarının düşmesi gibi olayların yaşandığı bir geçmişe sahip olan Boeing yöneticilerinin, üretimde gereksiz gördükleri masraflardan kaçınmak isteyeceklerini düşünmek mantıklı görünüyor ancak yöneticiler, güvenliği ikinci plâna atarak kârlarını öncelemeye devam ediyorlar. İşçiler de haklı olarak endişelerini kamuoyuyla paylaştılar ancak Boeing yönetimi tarafından suçlu ilan edilip hedefe konuldular. Ayrıca endişelerini dile getiren birçok kişi, bunu yaptıktan sonra ölü bulundu. Bu da kamuoyuyla paylaşılan kritik bilgilerin azalmasına neden oldu.
Uçaklara daha fazla insan sıkıştırıp seyahat edenlerin güvenliğini tehlikeye atsa da ABD’nin tek uçak üreticisi olan Boeing, maliyetleri düşürme hedefinden vazgeçmiyor. Hâl böyleyken Boeing gibi şirketlere, halk yararına çalışacaklarını iddia eden kapitalist politikacılar tarafından devasa devlet sübvansiyonları veriliyor. Buna paralel olarak yöneticilerin de kamu güvenliğini hiçe sayarak kârı maksimize etmek için işçileri zorladığını görüyoruz.
Kim bilir; belki de Boeing, bu sorunları çözmek için çalışıyordur, değil mi? Belki de hem kârı en üst düzeye çıkarmak hem de kamu yararını gözetmek için “fazlalıklardan kurtulmaya” ve üretimi “daha verimli hâle getirmeye” çalışıyorlardır! Yanlış: Boeing maliyetleri düşürürken aynı zamanda ölüm ve yıkım amaçlı ürünler de ihraç ediyor! Boeing, dünyanın dördüncü büyük silah üreticisidir ve şu anda İsrail’in Filistin’de yürüttüğü soykırıma yardımcı olan kilit bir rol oynamaktadır. Ekim 2023’ten itibaren Boeing, Filistin’e karşı yürütülen soykırım savaşında kullanılmak üzere 1.800 adet Joint Direct Attack Munitions (JDAM) ve 1.000 adet Small Diameter Bomb’un İsrail’e sevkiyatını hızlandırdı. Boeing, soykırım için İsrail’e silah sevkiyatını hızlandırmaya her zaman hazır ancak uçaklarının düşüp insanların ölümlerine sebebiyet vermesini önlemek için o uçakları iyileştirmeye hazır değil!
Rekor Kırdı: Boeing, 2021-2023 yılları arasında İsrail’e teslim edilen füzeler ve mühimmat açısından ABD’nin en büyük üreticisi oldu. Grafik arka plan önünde Boeing uçakları ve JDAM mühimmatlarından oluşan kolaj. Fotoğraf, ABD Hava Kuvvetleri tarafından sağlanmış olup Staff Sgt. Michael B. Keller tarafından çekilmiştir.
Bu tür sevkiyatlar soykırım boyunca devam etti. Boeing’in mühimmatı, Mayıs ayında İsrail tarafından Rafah çadır katliamında 45 kişiyi ve haziran ayında BM okul katliamında 9’u çocuk olmak üzere 33 kişiyi öldürmek için kullanıldı. Bu yılın başlarında, Boeing JDAM’leri bir evde 19’u çocuk olmak üzere 43 kişiyi öldürmek için kullanıldı. Elbette bu, sadece son zamanlardaki soykırımla sınırlı değil. Boeing, 1948’de İsrail’in kurulmasından bu yana Siyonist ordusuna uçak ve mühimmat tedarik ediyor!
Kârın maksimize edilmesinin her zaman öncelendiği bir ekonomik sistemde bu dinamikler şaşırtıcı değildir. Bu yılın ocak ayında yapılan dördüncü çeyrek kazanç açıklamasında, finans direktörü Brian West, Boeing’in gelirinin 22 milyar dolar olduğunu, bunun bir önceki yıla göre yüzde 10 artış anlamına geldiğini ve yine bunun 6,7 milyar dolarının savunma sözleşmelerinden kaynaklandığını belirtti. Boeing; soykırıma yatırım yapıyor çünkü bu, uçakları tamir etmek ve kamu güvenliğine odaklanmaktan daha fazla para kazandırıyor.
İşte bu çok önemli olduğu için şirket, kendini daha iyi göstermeye yarayacak her yolu bulmalıdır! Bu yüzden işçilere ve kamu güvenliğine yatırım yapmak yerine soykırıma destek sağlarken bir yandan da Missouri eyaletinin St. Louis gibi şehirlerinde düzenlenen Onur yürüyüşlerini finanse ederek bir tür pembe yıkama yapıyor. Boeing’in bir sonraki halkla ilişkiler hamlesi, Filistinli çocukları öldürmek için İsrail’e sattığı füzelere onur bayrakları eklemek olabilir mi?
Peki, ya Boeing’i işçiler kontrol etseydi ne olurdu? İşçiler, kendilerine yeni bir yat veya mülk satın alabilmek için uçakların düşmesini izleyen şirket yöneticileri ve zengin hissedarlarının aksine o uçaklarda kaliteden ödün vermezlerdi. Boeing, işçilerin kontrolü altında kamulaştırılsaydı işçi sınıfı, dünyanın dört bir yanındaki masum çocukları öldürmek için daha fazla ölüm makinesi üretmeye fon ve araştırma kaynakları ayırmayı seçer miydi? Elbette hayır!
Diğer yandan Boeing’in savaş için kullandığı teknoloji ve tesisler, toplu taşıma sistemlerini iyileştirmek için çalışan fabrikalara dönüştürülebilir ve böylece iklim krizinin dünya çapında şiddetini artırdığı bir dönemde çevreyi daha az kirleten ulaşım araçlarının kullanımı teşvik edilebilir.
Boeing ve benzeri şirketleri ele geçirip kendi kontrolümüzde işletmeliyiz. Bizim sırtımızdan kâr etmeye devam eden kapitalistlerin, dünyadaki yoksulları ve emekçi sınıfları ölüme terk etmelerine izin vermemeliyiz.
Kaynak: leftvoice.org
