Köşe Yazıları
Yemen’de Derinleşen İnsani Kriz
2010 yılının son günlerinde Tunus’taki kitle gösterileriyle başlayan ve ülkeyi 28 yıldır demir yumrukla yöneten Zeynel Abidin bin Ali’nin kısa süre içinde devrilmesinin verdiği cesaretle 2011 yılında Arap nüfus çoğunluklu ülkelerin neredeyse tamamına yayılan toplumsal eylemlilik, değişim ve devrim dalgası, uğradığı neredeyse her ülkede farklı sonuçlar üretti. Sınırlı reformlar, siyasi otoritenin barışçıl yoldan değişimi, yalnızca isimlerin değiştiği bir kısır döngü içinde aynı mekanizmaların kendini yeniden üretmesi, iç savaş ve dış müdahale, “Arap Baharı” süreci boyunca gerçekleşen muhtelif olgular arasındaydı.
Siyasi değişim süreci Yemen’de ise kabaca iki ayrı safha biçiminde gerçekleşti. 2011 yılı başlarında, Ali Abdullah Salih yönetiminin akaryakıt sübvansiyonlarında yaptığı büyük kesintilerin katalizör rolü oynamasıyla başlayan gösteriler kısa sürede Salih’in başlıca destekçileri olan Suudi Arabistan ve ABD’yi karşısına alan bir çizgiye bürünmüştü. Aynı dönemde Bahreyn’deki halk hareketini tanklarla ezen Körfez İşbirliği Konseyi, Yemen’de ise “geçiş modeli”ni benimsedi ve Kasım ayında, Salih’in yardımcısı Abdurabbu Mansur el-Hadi’nin başkanlığında, farklı siyasi partilerin temsil edildiği bir hükümet kuruldu.
Yeni dönemin etkili aktörlerinden biri, Müslüman Kardeşler’le bağlantılı Islah Partisi’ydi. Ancak 2013 yılından itibaren Suudi Arabistan ve müttefiklerinin bölge genelinde Müslüman Kardeşler’i tasfiyeye girişmesiyle birlikte, Yemen’de farklı siyasi aktörler kendilerine daha geniş bir alan bulmaya başladı. Bunların en başında gelen ise, liderlik mekanizmalarında Husi aşiretinin mensuplarının bulunması sebebiyle Husiler olarak da anılan, genellikle Şii nüfusla özdeşleştirilmekle birlikte oldukça geniş bir toplumsal tabana dayanan Ensarullah hareketiydi. Hareket 2014 yılındaki ikinci dalga devrim sürecinde başkent Sana’daki pek çok kurumu ele geçirdi ve yönetimin istifasını istedi. Cumhurbaşkanı Hadi istifa ederek güneydeki Aden şehrine gitti. Ancak bir süre sonra diğer Körfez ülkelerinin de yönlendirmesi ve baskısıyla Aden’de kendini yeniden cumhurbaşkanı ilan etti ve ülkede iki başlı bir yönetim oluştu. Husilerin stratejik önemdeki Aden’e doğru ilerlemesi ise dış müdahaleyi beraberinde getirdi. Suudi Arabistan’ın başını çektiği Arap koalisyonu, 26 Mart 2015’teki hava saldırılarıyla, yıllar sürecek bir savaşı başlatmış oldu.
Elbette müdahale başladığı zaman savaşın bu kadar uzun süreceği kimsenin beklentisi dahilinde değildi. Arap koalisyonu zamanla kendi içinde bazı çatlaklar yaşasa da karadan ve havadan düzenlenen saldırılar uzun süre devam etti. Diğer yandan şiddetli çatışmalara rağmen ve “Husilerin” zaman zaman savaşı Suudi Arabistan topraklarına da taşımasına rağmen Yemen’deki statükoda önemli bir değişim meydana gelmedi. Bugün halen Yemen’in bir kısmı Ensarullah liderliğinin, bir kısmı ise Hadi hükümetinin kontrolü altında bulunuyor. Süreç içinde Suudi Arabistan’la yollarını ayıran Birleşik Arap Emirlikleri ise güney vilayetlerde hüküm süren, “Güney Geçiş Konseyi” isimli ayrılıkçı yapıyı destekliyor. Bu üç siyasi merkezin dışında, Arabistan Yarımadası El Kaidesi örgütü de bazı noktalarda kendi hakimiyetini kurmuş durumda.
Sürpriz niteliğinde olacak, denklem değiştirici majör gelişmeler olmadığı sürece kısa ya da orta vadede değişebilir gibi görünmeyen bu siyasi tabloya ise gün geçtikçe vahimleşen bir insani tablo eşlik ediyor.
Savaşın beşeri boyutu
Tüm savaşlar gibi Yemen savaşı da kitlesel çapta sivil can kayıplarına sebep oldu. “Yemen Data Project” tarafından, savaşın ilk üç yılı hakkında hazırlanan rapora göre, bu süre zarfında gerçekleşen hava saldırılarının yaklaşık üçte biri askeri olmayan hedeflere yönelik oldu. Hava saldırılarında hayatını kaybeden toplam insan sayısı ise 70 bin olarak ifade ediliyor.
Ancak bu doğrudan sonucun dışında, savaşın dolaylı bir beşeri maliyeti de bulunuyor. Birkaç yıldır başta çocuklar olmak üzere nüfusun geniş kesimleri arasında, kitlesel çapta ölümlerle sonuçlanan yaygın bir açlık krizi yaşanıyor. Nüfusun yaklaşık yüzde sekseninin yardıma muhtaç olduğunun ifade edildiği Yemen’de, içilebilir su kaynaklarına erişim de oldukça sınırlı. Uluslararası kuruluşlar, ülkede her 10 dakikada bir çocuğun hayatını kaybettiğini raporluyor.
Son aylarda para biriminin de aşırı derecede değer kaybettiği ve derin bir ekonomik krizin yaşandığı Yemen’de, başta koronavirüs olmak üzere çeşitli salgın hastalıklar nedeniyle sağlık sistemi de önemli ölçüde iflas etmiş durumda.
Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres, 20 Kasım günü yaptığı bir açıklamada Yemen’in dünyanın son birkaç on yılda gördüğü en kötü açlık ve kıtlık tehlikesine çok yakın olduğunu ifade etti ve durumu daha da kötüleştirecek tek taraflı adımlar atılmaması yönünde çağrıda bulundu. BM Genel Sekreteri, acil önlem alınmaması halinde milyonlarca kişinin hayatını kaybedebileceğini vurguladı.
Yemen Devrimi Yüksek Komite Başkanı Muhammed Ali el-Husi de Guterres’in yaptığı açıklamalar üzerine, Birleşmiş Milletler’in Yemen üzerindeki kuşatmanın kaldırılması için harekete geçmesini istedi.
Her ne kadar açıktan ifade edilmese de, Guterres’in bu açıklamasında durumu daha da kötüleştirecek tek taraflı adımlardan söz ederken gönderme yaptığı husus, ABD yönetiminin “İran ve müttefiklerine maksimum basınç” siyasetinin parçası olarak Ensarullah hareketini terör örgütü ilan etme kararıydı. Bu kararla insani kriz arasında doğrudan bir bağlantı bulunuyor, zira kararın hayata geçirilmesi durumunda pek çok uluslararası yardım kuruluşunun Ensarullah kontrolündeki bölgelerde çalışması imkânsız hale gelecek.
Trump yönetiminin Aralık ayı içinde hayata geçireceği düşünülen bu karara karşı BM ve çeşitli insani yardım kuruluşlarının yanı sıra ABD içinden de bazı tepkiler dile getirildi. Görevdeki son aylarında olan mevcut yönetimin bu adımı atıp atmayacağı veya Ocak ayında göreve başlayacak bir sonraki yönetimin farklı bir yönelime girip girmeyeceği kesin olarak bilinemese de, Yemen’deki siyasi açmazın güç kullanma yoluyla değişebilir gibi görünmediğini, beş buçuk yılın deneyimlerinden hareketle neredeyse kesin olarak söyleyebiliriz. Bölgenin en yoksul ülkesinin yaşadığı insani felaket daha da vahim bir niteliğe bürünmeden acil bir ateşkesin ilan edilmesi ve ülkenin tamamına acil insani yardımların ulaştırılması bir zorunluluk haline gelmiş durumda.
“Bu nasıl bir soru böyle, elbette ki haktır!” diyeceksiniz.
Doğru, haktır. Hatta anayasal güvence altındaki bir haktır. Gel de bunu polislere, polislere talimat verenlere anlat!
O kadar sık ve hoyratça ihlal ediliyor ki bu hak, işte bu yazı ile isyan ediyorum bu apaçık zulme.
🔴 FİLİSTİN DOSTLARI NEYLE SUÇLANIYOR?
Bugün Ankara Adliyesi’nde dostlarımız, haksız suçlamalar ve mahkemenin suç yaratma çabalarıyla karşı karşıya kaldı.Avukatlar, hiçbir gerekçe yokken beraat yerine 29 Mayıs’a ertelemenin açık bir hukuksuzluk olduğunu vurguladı. Bu durumun… pic.twitter.com/E89QgiPtFT
— Direniş Çadırı (@direniscadiri) April 10, 2025
— Direniş Çadırı (@direniscadiri) April 10, 2025
Dün, 10 Nisan’da Ankara Adliyesi’nde bu hakkı ihlal edilen göstericiler, uyduruk sebepler gerekçe gösterilerek yargılandıkları davanın ilk duruşmasına katıldılar.
Haksız yere yargılanan Filistin dostlarıyla dayanışmak için duruşma salonu önündeydik.
Ardından Mısır Konsolosluğu önünde bir basın açıklaması ve protesto yapmak istediler.
Mısır devletinin, Refah Sınır Kapısını açarak Gazze’de soykırım ve açlık ile imtihan olan insanlar için gönderilen yardımları ihtiyaç sahiplerine ulaştırması çağrısında bulunuyorlardı.
MISIR BÜYÜKELÇİLİĞİ ÖNÜNDE EYLEME MÜDAHALE EDİLİYOR!
Gazze’nin tek insani yardım kapısı olan Refah kapısı Mısır tarafından kapalı tutuluyor. Üstelik bu durumu protesto etmek isteyen Filistin dostları şiddetle engellenmeye çalışılıyor.Soruyoruz: Refah sınır kapısı açılsın… pic.twitter.com/A2rg3LR4Xq
— Direniş Çadırı (@direniscadiri) April 10, 2025
Sertliği ile bilinen Ankara polisi yine göstericileri kasıtlı olarak gerdi, taciz etti, darp etti ve gözaltına aldı.
Bunun adı sertlik değil sadece, ayrıca serserilik de!
“Arkadaşlar, süpürün bunları!”
Görüntülerde, yine barışçıl gösteri hakkını kullanan, çoğu kadınlardan oluşan küçük bir gruba haksız ve hukuksuz olarak müdahale eden polisleri görüyoruz. Bir polis, eline megafonu almış, kaldırıma sıkışmış kadınlar için arkadaşına hiddetle sesleniyor: “Arkadaşlar, süpürün bunları!”
🔴SON DAKİKA
Mısır büyükelçiliği önünde nöbette olan Filistin dostları emniyet mensuplarıyla 18:40’ta dağılmak için müzakere edilmiş olmasına rağmen müdahale edilerek gözaltı uygulandı. Şu an itibariyle en az 9 kişi gözaltında.Filistin dostlarını dayanışmaya çağırıyoruz! pic.twitter.com/7UE5xNwYpT
— Direniş Çadırı (@direniscadiri) April 10, 2025
Polise bak! Allah rızası için işini gücünü bırakmış, açlıktan ölen çocuklar için çabalayan, barışçıl gösteri yapan, savunmasız kadınlar için, “Süpürün bunları!” diye talimat veriyor.
Yazıklar olsun senin insanlığına! Ellerinde pankartlarla mazlumlar için çare arayan bu insanlar haşere mi? Sen kimsin ve neyi, kimi süpürüyorsun? Aklınca o insanları aşağıladığını sanıyorsun. Bu iğrenç üslup ve yaklaşımla aşağıladığını sandığın o insanlar, senin kendi ülkenin vatandaşları!
Kirli dil ve üslubunla, zorba tavrınla aslında kendi karakterin hakkında kameralar önünde kanaatini beyan ediyorsun, haberin yok!
Bir Allah’ın kulu bu şikâyetimi Ankara Emniyet Müdürlüğü’ne ulaştırırsa sevinirim. Memurlarınızı çirkefleşmemeleri, edepli, ahlaklı, birazcık nazik olmaları konusunda uyarır mısınız?
İnsan sormadan edemiyor: Herkesin içinde kadınlarımız, kızlarımız için “Süpürün bunları!” talimatı veren polis, onlara kuytuda neler yapmaz? Nasıl emin olacağız? Mesela kuytuda bir yerde bir polis amiri gaza gelmiş erkek polislere “mıncıklayın bunları” şeklinde talimat verse, bu tacizin nerede ve ne şekilde sona ereceğinden nasıl emin olacağız?
Ankara polisi sertliği ile meşhurmuş. Aman ne güzel bir nam!
Bu işin Ankara’sı, İstanbul’u yok!
Hak ve hukuk var!
Barışçıl toplantı ve gösteri hakkı anayasal güvence altındadır, engellenemez.
2911 Sayılı Kanun Neyi Düzenliyor?
Anayasa, madde 34 açık: “Herkes, önceden izin almadan, silahsız ve saldırısız toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkına sahiptir.”
2911 sayılı kanun, bu anayasal hak ışığında düzenlenmiş. Ne var ki bu kanuna, Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu‘na, göstericilerden çok daha fazla yerde, çok daha fazla kere polislerin muhalefet ettiğine şahit oluyoruz.
Bu yasaya aykırı davranan onlar, gelin görün ki darp edilen, gözaltına alınan ve tutuklanıp yargılanan çoğu zaman mağdur göstericiler oluyor. Böylece halka gözdağı veriyorlar: “Sakın ha, haklarınız için sokağa çıkmayın. Zulme uğradığınızla kalın! Yıllar sonra bir sandık gelirse önünüze, oy verirsiniz!”
(Oylar geçersiz sayılmaz, çalınmaz, seçimler iptal edilmezse, yönetim değişirse, ölme eşeğim ölme!)
“Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü” ifade özgürlüğü hakkının ayrılmaz bir parçasıdır.
Barışçıl gösteri hakkı, ifade özgürlüğünün ayrılmaz bir parçasını oluşturuyor.
Polis, gösteri düzenleyenlerin güvenliğini sağlayacağı yerde onları taciz ediyor, engelliyor!
“Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu”nun 3. maddesi
Madde 3 – Herkes, önceden izin almaksızın, bu Kanun hükümlerine göre silahsız ve saldırısız olarak kanunların suç saymadığı belirli amaçlarla toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkına sahiptir.
Toplantı ve gösteri yürüyüşü yapılacağını önceden emniyete bildirmek, izin talebi anlamına gelmiyor. Bunun anlamı şu: Biz; şu gün, şurada, şu saatte bir eylem/protesto/yürüyüş/basın açıklaması yapacağız. Siz de bu hakkımızı kullanmamıza engel olunmaması için gerekli tedbirleri alın!
Toplantı ve gösteri sırasında emniyet mensuplarının görevi eylemcilerin güvenliğini sağlamaktır.
Bu hakkı kullanmak isteyenlere polisin yaptığı sistematik hukuksuzluk şöyle oluyor genelde:
Yüzde yüz hakkı olan bir eylemde bulunmak isteyen göstericilere polis, öyle bir tavır takınıyor ki, haklarından habersiz biri şöyle düşünebilir pekâlâ:
“Burada göstericiler yüzde yüz haksız bir iş yapıyorlar da iyi niyetli polis, göstericilere kendi belirlediği bir yerde, kendi belirlediği bir şekilde, uygun gördüğü bir süre için seslerini duyursunlar diye lütfediyor, hak tanıyor!”
Oysaki 2911 sayılı kanun bunun tam tersini söylüyor: Gösteri silahsız ve saldırısız olduktan sonra polise düşen görev, gösterinin sağ salim yapılabilmesi için bu hakkı kullananlara yardımcı olmaktır!
Türkiye’de bu hakkın kullanımında devletin öyle sistematik ve yoğun hak ihlâlleri var ki, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi sayısız kez hak ihlali kararı verdi. Anayasa Mahkemesinin de çok sayıda örnek kararı var bu konuda.
Evet, Türkiye’de hakkı en çok yenen haklardan biridir bu: Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Hakkı!
