Makine Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, 13 Aralık 2025 Cumartesi günü “Çocuk İşçiliği ve MESEM” başlıklı bir panel düzenledi. Makine Mühendisleri Odası İl İSİG Komisyonundan Zafer Güzey’in moderatörlüğünü yaptığı ve İSİG Meclisinden Murat Çakır ile İstanbul Tabip Odasından Dr. Nazmi Algan’ın konuşmacı olarak katıldığı panelden öne çıkan notlar şu şekilde:
Murat Çakır:
– Son iki yıldır çocuk işçiliğine odaklandık. MESEM uzun süredir var ancak kitlesel bir çocuk işçiliği yoktu. Biz, meseleyi sonuçtan yola çıkarak tartışıyoruz. Bu sene 87 çocuk ölümü var.
– Devlet, çocuk işçiliğini görünmez kılıyor. SGK, 20 çocuk ölümü olarak açıkladı. Devletin açıkladığından kat kat daha fazla sayıda çocuk ölüyor.
– Son iki yılda tarım ölümleri yüzde 60’tan yüzde 30’a düşmüş durumda. Ölümler kentlere kaydı. Böylece bu gerçeği daha çok hissetmeye başladık. Tarımdan sanayiye kayan bir durum var.
– 18 yaşını doldurmayan herkes çocuktur. Çalışıyorsa çocuk işçidir. 3 milyon çocuk işçi var. Bu duruma yasalarla kılıf üretmeye çalışıyorlar.
– Her ile üniversite açarak emeği ucuzlatma hedefine ulaştılar. Meslek liseleri çoğalınca öğrencileri sanayiye yönlendirdiler. “Ara eleman” olarak istihdam ettiler.
– 2008 krizi dünyayı çok etkiledi. Emeklilik maaşı düşürüldü, yaş yükseltildi. 18 yaşın altındaki çocukları işçileştirmek istediler.
– Çocuklar üç şekilde işçileştirildi: Mevsimlik tarım işçiliği, Bulundukları ilde tarım işçiliği, Gezici mevsimlik tarım işçiliği.
– Çocuk emeği, aile emeği içinde görünüyor, o nedenle sayıları belirginleşmiyor. Yine bu çocuklar, aileleriyle inşaat işçisi olarak çalışıyorlar.
– AVM’lerde çalışanların yüzde 90’ı 18 yaşın altında. “Doğumdan ölüme” bir işçilik var.
– MESEM meselesi: 2001’de Çıraklık Eğitim Merkezleri MESEM oldu. 2016’da eğitime entegre edildi. Çıraklar da MESEM’li oldu. Ücretler işsizlik fonundan karşılanıyor, patronlar vermiyor. Devlet fonlaması olunca da pek çok yolsuzluk oluyor. Çok sayıda işçi alınmış gösteriliyor ve her biri için para alınıyor.
– Meslek eğitiminde kişinin başında durularak parça parça öğretim yapılması gerekiyor. MESEM’de ise çocuklar doğrudan ağır iş süreçlerine dahil ediliyor.
– MÜSİAD, 2012’de yaptığı çalıştayda bu sürecin 8. sınıftan itibaren başlamasını istemiştir.
– Şimdi meslek liseleri azalıyor, MESEM’ler çoğalıyor.
– Bütün bunlar, yoksullaştırma politikalarının sonuçlarıdır.
Dr. Nazmi Algan:
– Sağlıkta Dönüşüm Programı ile sağlık, piyasalaştı. Çocuk yoğun bakım ünitelerinin yüzde 56’sı özelde iken ancak yüzde 44’ü kamuda bulunuyor.
– Çocuklar yeterli beslenemiyor. Bodurluk arttı. 80’lere kadar daha mutedil idi, şimdi düşüyor.
– Çocukların çok büyük kısmı et, tavuk ve balığa ulaşamıyor. Konut problemi, özellikle eğitim alanında çocukları etkiliyor.
– 66 bin çocuk için istismar dosyası var. Bu, buzdağının görünen kısmıdır.
– İş hayatında mobbing, istismar ve işkence var. TBMM’deki istismar örneği çarpıcıdır. Genç kızlar hizmet sektörüne yönlendiriliyor, buralarda fuhşa sürükleniyorlar.
– MESEM’ler sermaye sınıfına ucuz iş gücü kaynağıdır.
– Üretim baskısı söz konusu ise, üretim eğitimin yerine geçmeye başlarsa bu çocuk işçiliğidir.
– 259 bin çocuk, değişik suçlarda mağdur durumda. Yüzde 10 kadarı da suçlu.
– Çocuk yaşta uyuşturucu bağımlılığı ve satıcılığı arttı. EGM raporuna göre 15-34 yaş arasının 3’te 1’i madde kullanmış. Devlet okullarının çevresinde uyuşturucu satışı çok fazla.
– Cezaevlerindeki çocuk sayısı arttı. Bunların önemli bir kısmı anne hükümlülerin yanındaki çocuklar. Mülteci çocukların riskleri biraz daha fazla.
– İş kanunundaki “çocuk işçi” tanımı problemli. Farklı yerlerdeki farklı tanımlar çelişiyor.
– Yetersiz denetlenen yerlerde MESEM ölümleri daha az. Kâğıt üzerinde stajyer olup uygulamada işçi olarak çalışıyorlar.
Haber: Ahmet Örs