Gazze’de yaşanan soykırım, sadece Filistin halkına yapılan bir vahşet değil, insanlığın ahlâkî ve vicdani sınavıdır. Küresel sessizlik, insanlık tarihine kara bir leke olarak yazılacaktır.

Ancak umut tükenmemiştir. Gazze halkının direnişi, uluslararası adalet mücadelesi ve küresel dayanışma, bu vahşete son verebilecek güçtedir. Tüm dünyanın, görmek istemediği gerçeği kabul etmesi, sessizlikten çıkarak ses çıkarması gerekmektedir.

Zulüm karşısında tarafsızlık yoktur. Sessizlik, suç ortaklığıdır; sessizliği bozanlar ise tarihin kahramanları olacaktır. Bugün Gazze’ye dair suskunluk, yalnızca korkunun ya da çaresizliğin değil; konfora duyulan bağımlılığın, alışılmış hayat tarzını kaybetme endişesinin bir sonucudur. Değerleri uğruna bedel ödemeye hazır olmayanlar, o değerlerden söz etme hakkını da yitirmiştir.

Gazze, Müslümanların ne kadar savrulduğunu ne kadar ikircikli ve ne kadar konfor bağımlısı hâle geldiğini bütün çıplaklığıyla göstermektedir. İslam, suskunluğu değil; taraf olmayı, bedel ödemeyi ve sürekli mücadeleyi emreder. Kur’an’dan bunu anladık, Resûl’ün örnekliğinde bunu gördük.

Gazze, yalnız bırakılmış bir şehirden ibaret değildir. O, ruhlarımızın sefilliğini, ahlâkî çöküşümüzü ve iki yüzlülüğümüzü yansıtan bir aynadır. Bu aynaya bakıp yüzünü çevirenler, artık yalnızca Gazze’yi değil; kendi iddia ettikleri inancı da terk etmişlerdir.

Bu noktada bazıları için Gazze, Müslümanlara dair tüm kolektif umutların yitirilmesine yol açmıştır. Dernekler, vakıflar, cemaatler, sendikalar, oluşumlar; çoğu zaman bu suskunluğun ve ataleti meşrulaştırmanın araçlarına, beslendikleri iktidarların suçunu gizleyen birer aparata dönüşmüşlerdir.  Şerefli insanların, uğruna savaşacağı değerleri olur. O değerler ayaklar altına alınırken susuluyorsa, artık o değerlerden söz etmek bir ikiyüzlülüktür.

Beyazıt, Sultanahmet ve Eminönü’nde milyonları toplayıp, dolaştırıp, kalabalıkların hamaset ile sırtını sıvazlayıp, İsrail’i besleyen iktidara tek kelime etmeden kaçış rampasına yönlendirilmesini nasıl anlayacağız, nasıl değerlendireceğiz; buna aracılık eden derneklerin, vakıfların, gençlik örgütlerinin, sendikaların iktidarla olan kirli ilişkilerden hiç kimsenin rahatsızlık duymaması nasıl bir ahlâksızlığa işaret ediyor?

Hele sözüm ona güçlü İslam ülke liderlerinin Mısır’da Trump karşısındaki sefillik ve acziyetlerini, Trump’a olan yalakalıkları sadece politik bir düşüş olarak anlayabilir miyiz, aynı zamanda ahlâkî bir düşüşü de göstermez mi? Rahmetli üstad Seyyid Kutub’un ifadesiyle bu, “Allah’ın hâkimiyetini değil; zalimin düzenini kabullenmek” değil midir?

İslam dünyası denen yapı, bugün gücünü değil; çürüyüşünü sergilemektedir. Hükümetler, kurumlar, yapılar ve kanaat önderleri, Gazze meselesinde ahlâkî iflaslarını tescillemişlerdir. Bu iflas, yalnızca politik değil; itikâdîdir.

Gazze karşısında susanlar, aslında kendileri için de konuşmayı bırakmışlardır. Gazze, susturulmadı; biz sustuk! Zulüm devam ederken sessizliği seçenler, tarafsız kalmadı; zalimin safında yer aldı. Bugün Gazze için susanlar, yarın kendi onurları ayaklar altına alındığında da konuşamayacaklar çünkü zulme alışan bir vicdan, hakkı savunma yetisini yitirir. İki yıldan fazla bunu çok acı bir şekilde tecrübe ediyoruz.

Bu nedenle Gazze meselesi kapanmamıştır; yalnızca onun üzeri örtülmüştür. Enkaz kaldırılabilir, haberler kesilebilir, gündemler değiştirilebilir fakat bu suskunluğun bıraktığı ahlâkî enkaz, kolay kolay temizlenmeyecektir. Gazze; biz unuttukça değil, biz sustukça kaybetmektedir.

Hiç kimse “ateşkes” adı verilen seyreltilmiş saldırı ve tecavüzleri görmezden gelemez! İsrail’in ihlâlleri aralıksız devam ediyor; dünya, kör ve sağır kalıyor; garantör ülkeler ‘her şey yolundaymış’ gibi davranıyor.

Yeni yılda yine milyona yakın insan Eminönü’nde toplanacak, hamasetle ağırlanacak, boş sloganlarla oyalanarak daha öncekiler gibi gazları alınmış olarak kaçış rampasına yönlendirileceklerdir. Toplantı saatinde, Azerbaycan petrolü İsrail’e götürülmek üzere Ceyhan’dan gemilere yükleniyor olacak, boşluğa slogan savuranlar bunu asla düşünmeyecek ve görmeyecekler.

Gazze, Müslümanların iman iddialarını sınayan açık bir imtihandır. Bu imtihanda suskunluğu tercih edenler, yalnızca bir siyasi pozisyon almamış; ahlâk ve itikaâdî bir tercihte bulunmuşlardır. Zulüm karşısında sessiz kalmanın bedeli, tarihte olduğu gibi bugün de ağırdır.

Kur’an bu hakikati açıkça ilan eder:
“Zulmedenlere meyletmeyin, yoksa size ateş dokunur!” (Hûd, 113)

Gazze’nin enkazı bir gün kaldırılabilir ama bu suskunluğun bıraktığı enkaz, vicdanlardan kolay kolay silinmeyecektir. Bu işbirlikçiliğin ve ahlâksızlığın açtı yaralar kolay kolay iyileşmeyecektir.

Artık bahanelerin, dengelerin, diplomatik dillerin arkasına saklanma zamanı bitmiştir. Gazze, Müslümanlardan duygu değil, “duruş” talep etmektedir. Arada bir yapılan yürüyüşler, ölçülü açıklamalar, muhatabı olmayan boş sloganlar, temkinli suskunluklar bu yükü taşımaya yetmez.

İslam, konforu değil, bedeli; tarafsızlığı değil, adaleti; suskunluğu değil, mücadeleyi emreder. Gazze için konuşmak, yalnızca Filistinliler için değil, kendi imanını korumak isteyen herkes için bir zorunluluktur.

Ya bu zulme karşı açıkça taraf olacağız ya da suskunluğumuzla bu düzenin bir parçası olduğumuzu kabul edeceğiz.

Çünkü Gazze bugün sadece bombalanmıyor; vicdanlarımız da sınanıyor!

İnsan hakları dediğimiz havalı kavramı bugün anayasaların sayfaları arasında uyuklayan soğuk maddelerden ibaret sanıyorsanız yanılıyorsunuz. Bu haklar ne gökten zembille indi ne de bir sabah uyandığımızda başucumuzdaydı. Spartaküs’ün Roma’ya kafa tutuşundan 19. yüzyılın isli fabrikalarında 8 saatlik mesai için direnen işçilere kadar uzanan; kanla, terle ve mürekkeple yazılmış bir nehrin hikayesidir bu.

Tarihin derinliklerine indiğimizde karşımıza çıkan tablo nettir: İnsanlık tarihi, aslında bir hak ve özgürlük arayışının tarihidir ancak bu arayış, dünyanın her yerinde aynı yankıyı bulmadı. Batı’da halkın “söke söke aldığı” haklar ile bizim coğrafyamızda devletin “lütfedip verdiği” haklar arasında dağlar kadar fark vardı.

Batı Cephesi: “Kral da olsan sınırsız değilsin!”

Hikâyenin Batı yakasında işler “alttan yukarıya” doğru karıştı. Orta Çağ’ın o zifiri karanlığında, İngiltere’de bir kıvılcım çaktı. 1215 tarihli Magna Carta, belki de ilk kez bir Kral’a “Dur bakalım, yetkilerin sonsuz değil!” diyerek feodal beylerin şahsında keyfî tutuklamalara set çekti.

Bu kıvılcım zamanla bir yangına dönüştü. John Locke gibi düşünürler çıkıp, “Haklar devletin koyduğu yasalarla var olmaz; insan, doğduğu an özgürlük ve mülkiyet hakkıyla doğar, devlet sadece bunları korumakla yükümlüdür!” diye haykırdı. 1789 Fransız Devrimi ise “Özgürlük, Eşitlik, Kardeşlik” sloganıyla bu ateşi tüm dünyaya yaydı. Artık haklar, sadece İngiliz soylusunun değil, tüm insanlığın “vazgeçilmez” kalkanıydı.

Doğu Cephesi: “Devletin gölgesinde nefes almak”

Peki ya bizde? Osmanlı semalarında rüzgâr bambaşka esiyordu. Osmanlı’da ve klasik İslam hukukunda haklar, Batı’daki gibi bireyin doğuştan getirdiği bir kalkan değil, Allah’ın yeryüzündeki gölgesi sayılan devletin, düzen bozulmasın diye kişiye tanıdığı “ayrıcalıklar” bütünüydü.

Bir kere şunu kabul edelim: Osmanlı pratiğinde “eşitlik” yoktu, “adalet” vardı. Toplum, millet sistemiyle bölünmüştü; Müslüman ve Gayrimüslim ayrı hukuklara tabiiydi. Daha da çarpıcısı, zengin bir Paşa olmanız bile sizi kurtarmaya yetmezdi. “Müsadere” denilen uygulama, Demokles’in kılıcı gibi tepenizde sallanır, devlet bir sabah tüm mal varlığınıza el koyabilirdi.

Can güvenliği mi? Evet, İslam hukukunda can kutsaldır ancak işin ucunda “Nizâm-ı Âlem” (Düzenin bekası) varsa akan sular dururdu. Devletin bekası için kundaktaki şehzadenin “kardeş katline” kurban gitmesi veya sadrazamların “siyaseten katl” ile idamı, hukukun sınırlarını zorlayan ama devletin yaşamasını sağlayan pragmatik yöntemlerdi. Bir çocuğu ailesinden koparıp devşirme yapmak ise her ne kadar bir sınıf atlama aracı gibi dursa da aslında kişi özgürlüğüne tamamen ters bir uygulamaydı.

Rüzgârın yönü değişiyor: Tanzimat ve sonrası

19. yüzyıla gelindiğinde Batı’dan esen o sert “hak ve özgürlük” rüzgârları, Osmanlı’nın ahşap kapılarını zorlamaya başladı. Batı’da halkın zorlamasıyla gelişen süreç, bizde devletin bekasını sağlamak isteyen yöneticilerin “yukarıdan aşağıya” sunduğu reçetelere dönüştü.

1839 Tanzimat Fermanı bir dönüm noktasıydı. Padişah ilk kez kendi ağzıyla “Yargılamadan asmayacağım, kimsenin malına el koymayacağım.” diyerek kendi yetkilerini sınırladı. Artık tebaa, “kul” olmaktan çıkıp “vatandaş” olmaya doğru, sancılı da olsa bir adım atıyordu. Bunu, gayrimüslimlere “Artık gâvura “gavur” denmeyecek!” noktasına varan bir eşitlik vaadi sunan Islahat Fermanı izledi.

1876’da ilk anayasamız Kanûn-i Esasî ile tanıştık. Haklar kâğıda dökülmüştü dökülmesine ama o meşhur 113. madde yok mu? Padişaha “güvenliği tehdit edenleri” sürgüne gönderme yetkisi vererek bir elle verilen hakkı diğer elle geri alıyordu.

Birinci kuşaktan üçüncü kuşağa: Bitmeyen bir nehir

İnsan hakları tarihi, durağan bir göl değil, gürül gürül akan bir nehir gibidir. Başlangıçta sadece “Devlet bana dokunmasın, yaşama ve mülkiyetime karışmasın!” diyen birinci kuşak haklar vardı. Sanayi Devrimi ile ezilen işçiler, “Gölge etmemen yetmez, bana eğitim ver, sağlık ver, iş ver!” diyerek ikinci kuşak hakları (sosyal hakları) doğurdu. Bugün ise çevre felaketleri ve nükleer tehditler karşısında “Barış içinde ve temiz bir çevrede yaşayalım!” diyen üçüncü kuşak dayanışma haklarını konuşuyoruz.

Sonuç olarak;

İster Batı’nın kanlı devrimleriyle kazanılsın ister Osmanlı’nın “arzuhâl” kapılarıyla ve fermanlarıyla lütfedilsin; insan hakları mücadelesi bitmiş değildir. İki dünya savaşı sonrası kurulan Birleşmiş Milletler ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi gibi kurumlar bu nehri uluslararası bir yatağa oturtmuştur. Ancak unutmayın, bu haklar kâğıt üzerindeki imzalardan ibaret değildir; toplumların ortak bilinci ve samimi mücadelesi sürdükçe o nehir akmaya devam edecektir.