Connect with us

Söyleşiler

Aliya: Teori ile Pratiğin Birlikteliği

Yayınlanma:

-

Aliya İzzetbegoviç üzerine yazdığı yüksek lisans tezi sebebiyle Oğuz Bingöl ile konuştuk.

Aliya İzzetbegoviç, ne türlü eksiklik ve kusurumuzdan bizi yakalıyor ki gönül ve idrâkimizin vazgeçilmez müstesnâ kişilerinden biri olabiliyor?

Aliya öncelikle “Güzel olan her şeyin adıdır İslam!” diyerek teslimiyetini ifade ediyor. Zor şartlara rağmen samimiyetinden ve dürüstlüğünden ödün vermiyor. İslam onun için bir ideoloji veya atalar dini değil bizzat hayatın kendisidir. Müslümanların tarihi, yönetici konumunda olanların kendi emelleri için dini koçbaşı olarak kullandıklarına dair sayısız örnek içeriyor. Aliya açısından İslam bir nesne değil öznedir. Gençlik dönemi, ordu komutanlığı ve devlet başkanlığı derken yaşamına baktığımızda düşünce ile eylem arasında bir bütünlük görürüz. Zor bir coğrafyada, acımasız bir savaşta inandığı ve dile getirdiği düşüncelerinden taviz vermemiştir. İşte samimiyeti ve dürüstlüğü onu müstesnâ kişilerden biri kılıyor.

Türkiye’de Aliya İzzetbegoviç’in iktidar ve çevresi tarafından ikonlaştırılmasını nasıl açıklayabiliriz?

Evet, böyle bir gerçeklik var ama bu ikonlaştırma sadece iktidar ve çevrelerinde değil her kesimde mevcut. Çünkü Türkiye’de popülizm, pragmatizm gereği bu kolay yola hep başvurulur. Muhafazakâr çevrelerin belli kişileri ikonlaştırmasını Kemalizmin dayatmalarına bağlıyorum.

Tezinizde milliyetçilikle ilgili kuram ve fikirlere ek olarak İbn Haldun’un “asabiye” kavramından söz ediyorsunuz. “Asabiye” milliyetçilik tartışmalarında ne yana düşüyor?

Ortaya atılan milliyetçilik kuramlarını tatmin edici bulmuyorum. Milliyetçiliğin ortaya çıkmasına dair savlarda haklılık payı olsa da mesele bütüncül değil parçacı ele alınıyor. Aradığım bütüncül bakışı İbn-i Haldun’un “asabiye” kavramında görüyorum. Düşünüre göre halkı bir araya getiren şey asabiyettir. Aralarında kan bağı olanların bir hedef üzerinde birleşmeleri daha kolay ve fıtrîdir. Bu temel üzere inşa edilen bina farklı asabiyetleri de içine alarak bir teşekkül meydana getirir ve böylece tek bir milletin tahakkümü ortadan kalkar. 19. yüzyılın sonlarında başlayan ve günümüze dek uzanan ötekileştirici milliyetçilik anlayışının sebep olduğu zararlar göz önünde tutulduğunda düşünürün ne demek istediği daha iyi anlaşılmaktadır. Tüm farklı kesimler için ortak bir değerin olması gerekir ki bu, İbn-i Haldun’un döneminde “din” idi. Günümüzde Avrupa Birliği ortak değer üzere bir araya gelme konusunda örnek olarak verilebilir. Geçmişte birbirlerini katletmiş milletler bir hedef doğrultusunda birleşmeyi başarmışlardır.

Savaştan yeni çıkmış bir ülkenin iktidarını elinde bulunduran Aliya İzzetbegoviç’in muhalefete bakışı nasıldır?

Aliya İzzetbegoviç muhalefete rakip gözüyle bakmazdı. Muhalefet onun için olmazsa olmazdı. Çünkü muhalefet iktidarı frenleyen, kontrol eden ve otoriterleşmenin önüne geçen bir settir. O, iktidardakilerin ancak karşılarında muhalefet olursa kendilerine çekidüzen verebileceklerini düşünür. Şu bir gerçek ki kanunlarla ve muhalefetle kontrol edilemeyen her iktidar kaçınılmaz olarak otoriterliğe kayar. Bu sebeple Aliya, hiçbir muhalif yapıya baskı uygulamamıştır. Sanılmasın ki onun döneminde muhalif yapıların hepsi yapıcı rol üstlenmiştir aksine bir kısmı askerî bilgileri karşı tarafa verecek kadar ileri gitmiş ve ailesine iftiralar atmıştır. Bunlara rağmen Aliya, muhalefete bir yasak getirmemiş ve onların devlet imkanlarından eşit şekilde faydalanmalarını sağlamıştır.

Tezinizde “Adil Savaş Hukuku”ndan söz ediyorsunuz. Hayatın olağan akışında bile adil hukuk işletilemezken Aliya İzzetbegoviç’in düşünce ve pratiğinde bu, nasıl cereyan etmiştir?

Günümüzde en iyi demokrasiye sahip ülkeler, bir savaş veya saldırı söz konusu olduğunda bırakın adil savaş kurallarına uymayı en orantısız şekilde karşılık veriyorlar. Başta belirttiğimiz gibi Aliya’nın hareket noktası İslam’dır ve İslam savaşta esirlere, yaşlılara, kadınlara, çocuklara ve esirlere davranmanın ölçülerini belirlemiştir. Ölçülere uyunca o kadar kirli bir savaştan ancak temiz çıkmak mümkün olabiliyor. Aliya “Biz Avrupa’ya giderken başımız öne eğik gitmiyoruz çünkü biz kadın, çocuk öldürmedik, ibadet yerlerini yıkmadık.” diyebiliyor.

Aliya İzzetbogoviç, Bosna’nın İslamî bir yönetime hazır olmadığına dair mâkul sebepler sunsa da onun demokrasiye bakışı sizce eleştiriyi hak etmiyor mu?

Bosna-Hersek farklı dinler, milletler ve kültürlerden oluşuyor. Böyle bir çoğullukta İslamî bir söylemden ziyade demokrasi vurgusu makûl duruyor. Aliya İzzetbegoviç’in Bosna-Hersek’te bir İslam devleti kurma amacında olduğuna dair Sırp, Hırvat ve muhalif liderler tarafından aleyhinde çok propaganda yürütüldü. Burada asıl mesele söylem değil uygulamalardır. Bugün yönetim şekli şeriat olup da batı demokrasilerinin çok gerisinde olan Müslüman ülkelerini görüyoruz. Aliya’nın pratiklerine baktığımızda İslam’ı görüyoruz. İslami söylemleri ileri sürüp adaletsiz davranmaktansa demokrasiyi dile getirip adil davranmak daha makûl ve İslamîdir. Onun demokrasiye bakışı ezbere veya taklidi değil. Adalet, hukuk, ahlâk ve özgürlük ilkeleri evrensel olduğundan bunlara göre davranmayı demokrasi olarak görüyorum.

Aliya İzzetbegoviç “Süregiden otoriter sistemlerde şartların değişmesi ve onlara direniş ihtimallerinin en aza indiği yerlerde uysallık ortaya çıkar ve zamanla bu türlü bir varlık hâli kabul görür.” diyor. Kendisi komünist rejimin baskılarına maruz kaldı ve asimetrik güç dengesinin olduğu bir savaşın en çetin zamanlarını yaşadı ancak uysallaşıp direnmekten vazgeçmedi. Aliya’nın doğrulukta sebat etmesi hakkında neler söylemek istersiniz?

Aliya İzzetbegoviç; krallık, komünizm ve ulus devlet sürecinin adaletsizliklerine şahit oldu. Mücadelesinin temelindeki İslamî bilinç baskılar karşısında onu diri tuttu. Ona göre vazgeçip uysallaşmak sürüleşmektir.

Aliya İzzetbegoviç; Mevdudi, Seyyid Kutup veya Ali Şeriati gibi müslümanların çoğunlukta olduğu bir yerde yaşamadı. Bu durum onun düşünsel dünyasını nasıl etkilemiştir?

Aliya’nın yaşadığı coğrafya beş yüze yıla yakın Osmanlı’ya bağlı kaldı. Burada İslam’ın izleri yoğun olarak hâlâ görülse de müslümanlar çoğunluğu oluşturmuyor. Aliya’nın farklı yönetim modellerine şahit olması onun İslamî bilincini besledi. Şöyle bir örnek verirsem sanırım abartmış olmam: “Hz. İbrahim, bir Tanrı arayışı içerisindeyken güneş, yıldız derken hakikate ulaşıyor. Aliya da farklı siyasal sistemleri görüp bunların insanlığı kurtaramayacağına şahit oluyor. Bu durum onu İslam’a daha da bağlıyor ve yakaladığı İslam’ı bırakmamacasına iliklerinde hissediyor.”

Müslümanların çoğunlukta olduğu bölgelerde yaşayan düşünürlere nazaran batılı eserlere ulaşma imkânı kolay oluyor. 19 yaşına kadar batının düşünsel kaynaklarını okuyor. Bu durum yukarıda anılan düşünürler için pek mümkün olmuyor. Müslüman coğrafyada yaşamanın avantajlarının yanında birtakım handikaplar da mevcut. Geleneksel veya mezhep odaklı eğitimin kalıplarını aşmak zaman alıyor. Aliya’nın İslam dünyasına Avrupalı biri olarak bakması ve bir müslüman olarak da Avrupa’yı değerlendirebilmesi takdire şayan.

Oğuz Bingöl Kimdir?

İstanbul Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümünden 2003 yılında mezun oldu. Dönüşümlü olarak yıllarca ticaretle uğraştı ve öğretmenlik yaptı. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Tarih ve Medeniyet  Araştırmaları Anabilim Dalı Yüksek Lisans Programını “Milliyetçilik ve Adil Savaş Perspektifinden Aliya İzzetbegoviç’in Evrensel Ahlâka Dayalı Siyaset Anlayışı” başlıklı tez konusuyla 2021’de bitirdi (Tez pek yakında erişime açılacak.).

Söyleşi: Halil Toprak

1 Yorum

1 Yorum

Yorum yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Videolar

Mehmet Ali Başaran – Cihat Aydın: Aksâ Tûfânı Süreci

Yayınlanma:

-

Aksâ Tûfânı süreci ile ilgili olarak Mehmet Ali Başaran bu defa Cihat Aydın ile söyleşti.

Devamını Okuyun

Söyleşiler

Cihat Aydın ile Vicdani Ret Üzerine

Yayınlanma:

-

Geçen gün şöyle bir haber çıktı: “Vicdani Retçi Cihat Aydın’a Askere Gitmediği İçin 46 Bin Lira İdari Para Cezası Verildi” Bu haber üzere seninle askerlikle meselesini konuşmak, okurları da olan bitene şahit kılmak istedim. Kısaca, kimdir Cihat Aydın ve neden askere gitmeyi reddetti?

İstanbul’da Erzurum kökenli bir ailenin evladı olarak dünyaya geldim. Ortalama her Türk ailesi gibi benim ailem de de devlet, kutsal bir varlık gibi sorgulanamaz, eleştirilemez bir güç olarak kabul edilirdi. Böyle bir aile içerisinde Allah bana asıl gücün, kudretin, iktidarın ve söz söylemeye haiz olanın yalnızca âlemleri yaratan zâtın, yani kendisinin olduğunu öğretti. Bu inanç ve anlayış çerçevesinde hayatını Allah’ın hükümlerine uygun yaşama gayreti içindeki bir Müslüman olarak Hz. İbrahim’in (as) Kur’an’daki (En’am Sûresi 162. ayet) duasını düstur edinerek diyorum ki, “Benim de namazım, ibadetlerim, hayatım ve ölümüm ancak âlemlerin Rabbi Allah için olmalıdır!” İnanmadığım değerler, ideolojiler, yasalar için çalışmayı, ölmeyi, öldürmeyi veya öldürülmeyi reddediyor olmamdan dolayı zorunlu askerlik hizmetini kabul etmiyorum.

Askerlik bu ülkede bir tabu, adeta bir put. Onu reddetmek gibi bir kararı almak zor olmadı mı? Yakınlarından ne gibi tepkiler aldın?

Devleti kutsallaştıran bir ailede büyümüş olmak bu kararı aldığınızda bazı tepkilerle karşılaşmanıza sebep oluyor. “Vatani görev, bundan kaçmak olmaz, aman canım git kurtul, gidip gelsen ne olacak!” gibi mevcut ideolojiye zihnini ve kendisini teslim etmiş fertlerin tepkileri ile karşılaşmak sizi mental anlamda zorluyor. Öncelikle şunu anlamamız lazım: Devlet, mevcudiyetine zarar gelmemesi adına size her türlü baskı ve zulmü uygulamaktan geri durmuyor ve durmayacak. Sizi hem maddi hem manevi her türlü baskı altına alarak kendi otoritesini kabul ettirmek istiyor. Bu gibi nedenlerden ötürü “Vicdani Ret” kararını almak tabi ki zor oldu fakat insan inandığı değerler uğruna bedel ödemedikçe, bu değerlerin savunucusu olduğunu nasıl iddia edebilir ki?

Bedelli askerlik yapmayı düşünmediniz mi hiç?

Aslında düşündüm. Devletin sizi hayatın içerisinde her alanda kuşatması, askerlik yapmamış olmanızın iş hayatınızı, aile hayatınızı, seyahatlerinizi kısıtlaması gibi etkenlerden dolayı bedelli yapmayı düşündüm. Fakat son bedelli uygulamasında ödediğiniz para ile birlikte belirli gün sayısı askeri üniforma giyerek orduya teslim olma zorunluluğu oluşunca bundan da vazgeçtim. Çünkü askeri üniformayı giyerek mevcut ideolojinin bir askeri olmak bir gün de olsa, bin gün de olsa birdir. Günahın küçüğü ya da büyüğü olmaz.

46 bin lira idari para cezasına çarptırılmanın haricinde pratikte vicdani retçi olmak hayatınızda ne gibi sıkıntılara yol açtı?

Siz askerliğe gitmediğiniz takdirde devlet size gün başına bir ceza belirliyor ve herhangi bir yerde GBT yoklamasına maruz kalıp hakkınızda tutanak tutulduğunda, bu tutanak üzerine size para cezası kesiyor, gönderiyor. Ben 6 Şubat depremlerinde bölgeye yardım amaçlı gitmiştim ve geri dönüşte jandarma tarafından çevirmeye girdim. Çevirmede bana tutanak tutuldu ve sonrasında 46 bin TL tutarındaki ceza gönderildi. Tabi ki yasal olarak bu idari para cezasına itiraz hakkınız bulunuyor. Biz de avukatım aracılığıyla bu para cezasına itiraz ettik. Şu an hukuki süreç devam ediyor. Ben burada sorunun para olduğunu düşünmüyorum. Esas belirleyici faktör devletin sizin üzerinizde kurmaya çalıştığı tahakküm. Bunu şöyle izah edeyim: Yazılım sektöründe hizmet veren bir firmada çalışıyorum ve gelen bu para cezası sonrası işten çıkarılıyorum. Devlet, asker kaçağı çalıştıran şirketlere yazı gönderiyor, “Asker kaçağı çalıştırmak suçtur, hakkınızda yasal işlem yapılır” diyerek firmaları baskı altına alıyor ve sizin emeğinizle çalışıp para kazanmanıza bile müsaade etmiyor. Devlet, bu ve benzeri uygulamalarla şahıslar ve toplumlar üzerinde tahakküm kurarak asıl söz sahibinin kim olduğunu göstermek istiyor. Allah’a iman eden bir müslüman olarak ben de diyorum ki: Bizi yoktan var eden, yerden ve gökten nimetlendiren yegâne yaratıcı Allah’tır; benim, ailem ve tüm insanlık üzerindeki söz sahibi! Ben, O’nun göndermiş olduğu ilke, kural, kaide ve değerler ile hayatımı yaşıyorum, bu değerler uğrunda mücadele eder ve savaşırım!

Bahsettiğiniz, çalışma hakkı gibi temel bir hakka müdahale etmektir. Zorla asker olmayı kabul etmeyeni devlet ekonomik olarak darboğaza sokmaya, çalışıp onuruyla yaşama hakkından mahrum bırakmaya çalışıyor. Hayli vahim bir hak ihlali bence. 

Kesinlikle öyle. Bu hak ihlali olan duruma insanların seyirci kalması kabul edilebilir bir durum değil.

Türkiye’de insanların çoğu vicdani reddin ne demek olduğu konusunda ya bilgi sahibi değil ya da kafa karışıklığı yaşıyor. Siz vicdani reddi nasıl tanımlıyorsunuz? Nedir vicdani ret? Vicdani retçi kimdir?

Maalesef belirttiğiniz gibi insanların büyük çoğunluğu bu kavramdan haberdar bile değil. Ben burada “Vicdani Ret” kavramı ile benim 2014 yılında belirttiğim üzere “İmani Ret” kavramını birbirinden ayırıyorum. Vicdani ret, bir bireyin politik görüşleri veya ahlaki değerleri doğrultusunda zorunlu askerliği reddetmesidir. Benim ilan etmeye çalıştığım şey ise; tüm ideolojilerden, fikirlerden bağımsız, imanımın bir gereği olarak kendisini dinsiz olarak tanımlayan laik Türkiye Cumhuriyeti’nin bana dayattığı zorunlu askerliği reddetmek. Lâik bir devletin lâik ordusunun İslam inancına sahip bir insanı kendi saflarında savaşmaya zorlaması asla kabul edilebilir değildir. Dini, hiçbir işine karıştırmayan bir rejimin ordusunun kendi değerlerine uygun olarak dinle ilişkisi olmayan lâik zihne sahip askerler bulması tutarlı olacaktır. Ne var ki laik zihniyete sahip olanların da “zor”la değil özgür iradeleri ile asker olmaları insan onuruna yakışır bir davranış olacaktır.

Askerlik yapmanız önündeki tek engel Türkiye’nin laik bir devlet olması mı?

Bugün inandığım değerler ile yönetildiğim bir ülkede yaşıyor olsam bile, savaş dediğimiz şeyin gerçekten inandırıcı ve geçerli gerekçeler ile yapılması gerektiğini düşünüyorum. İnandığım dinin tarihine baktığımda haksızlık ve zulüm üzere bir savaş olmadığını görüyorum. Ben savaş karşıtı değilim, başka vicdani retçi arkadaşların antimilitarist bakışına saygı duyarak bunu söylüyorum. Fakat ben inanmadığım değerler ve ideolojiler için savaşmaya karşıyım. Laik Türkiye Cumhuriyeti’nin düşman algısı ile benim düşman algım aynı değil, olamaz da. Kuruluşundan bu yana kendi vatandaşlarından yapay düşmanlar üreterek sayısız zulümler gerçekleştirmiş bir devletin aklı, kabulleri, idealleri ile asla ortaklık arz etmeyen bir dünyaya sahip olduğumdan, böyle bir devletin ve ordusu TSK’nın askeri olmayacağım.

“İnandırıcı ve geçerli gerekçeler” dediğiniz meşru müdafaa anlamında bir savaş mı? Bildiğim kadarıyla Allah inananlara, “Size savaş açmadıkça siz de onlarla savaşmayın!” diyor. 

İfadenizi şöyle düzelteyim müsaadenizle; Bakara suresi 190. ayette Allah şöyle buyuruyor:  “Size karşı savaşanlarla siz de Allah yolunda savaşın, fakat aşırılığa sapmayın; Allah aşırılığa sapanları sevmez.” İslam peygamberi Hz. Muhammed’in örnekliğinde gördüğümüz savaş ahlakı şu şekildedir; düşman sizi yok etmek adına bir saldırıda bulunuyorsa, sizin de belirttiğiniz gibi, meşru müdafaa hakkınızı kullanarak onlarla savaşırsınız.

Söyleşi: Mehmet Ali Başaran

Devamını Okuyun

Söyleşiler

Göçmen İşçiler: Köle Değiliz

Yayınlanma:

-

Bu çalışma, Suriye ve Afgan uyruklu iki farklı işçi ile yapılan bir röportajı içermektedir. Göçmen işçilerin çalışma koşullarını görünür kılmayı amaçlamaktadır. Kişilerin isteği üzerine isimleri saklıdır.

S./Suriye, 23

E./Afganistan, 27

  • Türkiye’ye tam olarak ne zaman geldiniz ve gelme sebebiniz nedir?

S: 2016 yılında, ben 18 yaşındayken abimin ailesiyle beraber geldik. Suriye’de savaş vardı, uzun bir süre orada kaldık biz ama zamanla geçinememeye başladık çünkü savaş vardı. Herkes ya Türkiye’ye ya da izinle Avrupa’ya gidiyordu. Abim önceden de Türkiye’ye gitmişti zaten. Beraber çalışmak için geldik, abimi tanıyan Türkler vardı.

E: 2019 yılında tek geldim. Afganistan’da ailem var, evli değilim. İki annem ve küçük kardeşlerim var. Abilerim çalışıyorlar. Türkiye’ye gelmek benim için zorunluluktu. İran’a ya da Türkiye’ye geçip çalışacaktım ama çok fazla para gerekti. Bu yüzden Türkiye’ye geldim.

  • Geldikten sonra iş bulma serüveninizden bahsedebilir misiniz?

S: Abim önceden geldiğinde Edirne’de yüklemeci olarak çalışmış. (Burada kişi, mal yüklemeciliğinden bahsediyor. Çeşitli ağır, pazar mallarını kamyon ve benzeri araçlara yükleme işlemi.) Önce Edirne’ye gittik, yüklemecilik yapacaktık ama arkadaşı işe almayacağını söyledi. Sonra İstanbul’a geldik. Akrabalar yardım etti, Sultanbeylideyiz. Yüklemecilik ve kumaş taşımacılığı yaptık. Şimdi hem ara işler hem de mal yüklemeciliği yapıyorum.

E: Afganlar genellikle Türkiye’ye kaçak giriyorlar. Türkiye vizesi yok, o yüzden iş bulmak zor. Mesleğim boyacılık ama burada farklı bir iş sistemi var. Boyacılık hiç yapmadım. Arkadaşlarım hep Türkiye’deydi. Aynı evde kalıyoruz. İstanbul’a geldiğimde hiç param yoktu, bir sürü memleketlimle tanıştım. İlk çalıştığım işlerde neredeyse hiç para almadım sadece yemek veriyorlardı. İzin belgemiz olmadığı için bir şey yapmıyorduk. Şimdi ev arkadaşlarım gibi tekstilde çalışıyorum. İp kesme ve kumaş boyama yapabiliyorum. Sabah, akşam sürekli çalışıyoruz.

  • Memleketinizde hangi işi yapıyordunuz?

S: Ben buraya uzun zaman önce geldim ama Suriye’de fırında çalışıyordum. Çalıştığım fırın marketlere ekmek gönderiyordu, çok büyük ve tarihi bir fırındı. Pita, lavaş ve pide burada da çok fazla satılıyor.

E: Boya yapıyordum. Dükkânlarda tabela ve duvar boyalarını çok yaptım. Bazen evleri de boyuyordum. Orada tanıyanlar boyalarını bana yaptırırdı. Yapmayalı uzun zaman oldu. Türkiye’ye gelirken çok uzun yollardan geçtim. Gelirken hep boyacılık yapma hayali kurdum ama olmadı.

  • Şimdiki iş hayatınız ve aldığınız ücretler hakkında bizi bilgilendirir misiniz?

S: Şimdi İstanbul’da çalışıyorum ama sürekli farklı işlerde çalışıyorum. Aynı parayı almıyoruz. Ben, günlük sabah 07:00 ile akşam 22:00 arası çalışıyorum. Aylık genel olarak 2000 kazanıyorum. Ek işlerle bazen 2500 oluyor. Haftanın her günü çalışıyoruz.

E: Çalıştığım işin maaşları ayın başında yatıyor. Ne kadar çok çalışırsak o kadar çok alabiliyoruz ama çok fark etmiyor. Ben sabah 07:00 ile akşam 20:00, 21:00 arası çalışıyorum. Pazartesi günleri mesai saatleri artıyor. Maaşımız 2800, bazen biraz fazla oluyor ama çok nadir yükseliyor. Mesela ilk geldiğimizde iki ay biz çok düşük maaş aldık. Hatta ilk ay maaşlarımızı hemen vermediler.

  • Bakmakla yükümlü olduğunuz kişiler var mı?

S: Abim evli onunla beraber kalıyorum. Burada beraber geçiniyoruz. Ev kiraları çok yüksek, yeğenlerim var. Suriye’de evli kız kardeşlerime de para gönderiyoruz.

E: Afganlar genellikle ailelerine para gönderirler. Ben de gönderiyorum tabii ama burada kimseye bakmıyorum. Buradan annemlere ve kardeşlere para gönderiyorum ama her ay gönderemiyorum. Onların durumları şu an hiç iyi değil, onlar için çalışıyorum.

  • Maaşlardan memnun musunuz?

S: (Gülüyor) Biz çok çalışıyoruz çünkü başka yolumuz yok. Maaşlar çok az. Ev kirasına ve yemeğe gidiyor. Bazen yol parası vermemek için yürüyorum.

E: Maaşlar çok az. Çok yoruluyoruz ama yetmiyor. Maaşlarımızı vermemelerinden çok korkuyoruz. Bazen maaşlar çok gecikiyor, bazen sadece yarısını veriyorlar, düzenli değil.

  • Kendinizi yabancı, Türk işçilerden farklı hissettiğiniz zamanlar oldu mu?

S: Oluyor. Bazı kişiler Suriyelilerin çok fazla para aldığını sanıyor. Öyle değil. Bizi, Suriyelileri çok çalıştırıyorlar ama bazı Türk işçileri öyle çalıştırmıyorlar. Hepimiz aslında çok çalışıyoruz ama bazen patronlar, para verenler bize daha az para veriyorlar bunu biliyoruz.

E: Evet hep oluyor. Mesela şu an çalıştığım teksti atölyesine hiç Türk işçi almıyorlar. Çünkü hiçbirisi bu maaşı kabul etmiyor ya da resmi (sgk’yı kastediyor) istiyor. Afganları işçi olarak görüyorlar.

  • Türklerin size karşı davranışlarından memnun musunuz?

S: Bazıları çok iyiler bazıları farklı davranıyor. Her yerde böyle oluyor. Hepimiz aynıyız bazıları kendilerini daha üstün görebiliyor ama genel olarak elhamdülillah… Bir kere uzun süre önce otobüse bindiğimde kartımı unutmuştum, şoför beni dilenci sandı, otobüsten indirdi. Suriyelileri öyle görüyorlar. Hem iyi hem de kötü insanlar var. Geçen yıllarda daha kötü davranıyorlardı ama alıştık. Türkiye’de çok iyi insanlar da var tabii.

E: Ben çok farklı, yanlış şeyler gördüm. Afgan olduğumu anlayınca kötü bakıyorlar. En çok patronlar, sanki onlara çalışmak zorundaymışız! Köle gibi düşünüyorlar. Bizim maaşlarımızı vermediklerinde biz bir şey demekten çekiniyoruz çünkü kızıyorlar, tehdit ediyorlar. Bazen “Gidin ülkemizden!” diyorlar arkamızdan. Benim gibi Türkçe bilen Afganlar anlıyorlar ama şu ana kadar karşılık vereni görmedim. Bir de bizi terörist sanıyorlar. (Gülüyor) Irkçılık yapan çok kişi var. Sanki yaratıkmışız gibi bakıyorlar. (Gülüyor) Biz evde beş erkek kalıyorduk. Bizim ilaç (uyuşturucu kastediliyor) sattığımızı iddia edip polis çağırdılar, evi aradılar. Evde yataklardan başka bir şey yoktu, polisler de şaşırdılar.

  • Belirli devlet veya özel kurumlardan yardım almayı tercih ettiniz mi?

S: Türkiye’ye ilk geldiğimizde abim devlete başvurdu. İsmini hatırlamıyorum, yardım alamadık ama bilmiyorum o zaman biraz karışıktı. Yardım almıyoruz.

E: Hayır hiç para almadım, bazı yerlerde yemek dağıtımlarına gidiyoruz ama her zaman gidemiyoruz. Çorba, pilav, tavuk gibi yemekler veriliyor.

  • Son olarak, iş hayatında neyin değişmesi sizi mutlu ederdi?

S: Hep çalışmak istemiyorum. Hiç tatilim yok, bazı günler gezmek isterdim. Maaşlar biraz daha yükselse çok güzel olur. Elhamdülillah.

E: Ben bize kötü davransınlar istemiyorum. Çalışırken normal çalışmak isterdim. Patronlar bazı zamanlar iş saatlerini uzatıyorlar. Maaşlarımızı vermediklerinde işten atarlar diye bir şey diyemiyoruz, keşke böyle olmasaydı. Bunlar değişsin isterdim.

  • Bize zaman ayırdığınız için teşekkür ederiz. Son eklemek istediğiniz bir şey var mı?

S: Rica ederim. Son olarak eğer evimizde savaş olmasaydı buralara gelmeyecektik. Bazı insanlar “Neden gidip savaşmıyorsunuz?” diyor, peki bizim ailelere kim bakacak? Onlar hep perişan oluyorlar. Herkesi kaybettik, yaşamak istediğimiz için geldik.

E: Ben teşekkür ederim. Allah hepimize hayırlı bir hayat nasip etsin. Son olarak, kötü davranmasınlar, terörist demesinler, bizler insanız.

Çeviren, Röportaj sahibi: Nurbanu Gün

Devamını Okuyun

GÜNDEM