Türkiye’deki İslami çevreler kurucu ideallerden tümüyle ricat edeli çok oldu maalesef, şimdi sadece belirli alanlara sıkışmış durumdalar.

İslami hareketlerin ya da popüler ifadesiyle İslamcılığın, dindar görünürlükleri üzerine iyice yakıştıran, bütün olumsuz ve pespaye haline rağmen çığırtkan bir edayla İslam’ı hoyratça diline dolayan egemen siyasete teslim olduğu aşikârdır.

Siyasal egemenliğin aslında birçok özelliği, usulî ve esasa dair tutum ve pozisyonları mezkûr İslami çevrelerce alenen reddedilmeli iken pratikte bu olmaz. Olmayınca da süreğen bir kötürümleşme hâli bu yapıları kuşatmış, neredeyse bütün hareket alanlarını daraltmış olur.

İslam tarihinde de yaşanan temel trajedilerden biri budur. Egemen siyasetteki İslami görünürlük, Müslümanların kafalarını karıştırmış, vicdanlar kararsızlıklarla çürümeye, köklü yozlaşmalara maruz kalmıştır. Bugün, hâl-i hazırda yaşanan şey sadece o günlerin bir tekrarıdır.

İslami hareket düzeyine iyi kötü layık görülebilecek çevrelerin siyaset yapabilme alanlarından çekilmesinin, bütün bu alanları egemen siyasete bırakmasının kendisi için açık intihar olduğunu tespit etmek gerekir. Siyaset alanları son derece münbit bir mahiyet arz ederken İslami çevrelerin kayıtsızlık ve ürkekliği tarihi bir kaçış ve geri çekilişin resminden başka bir şey sunmuyor.

Ekonomik çürüme ve saldırganlık geniş halk kesimlerini boğmakta iken İslami hassasiyetten ses çıkmıyor. İşçinin, emekçinin alın teri şimdilerde Kod 29 marifetiyle yağmalanıyor. Maalesef bu çevrelerin kahir ekseriyetinin bu uygulamadan haberi yoktur. Milyonlarca asgari ücretli açlık sınırında bir kazançla çoluk çocuğunun rızkını temin etmeye çalışırken bir anda ahlaksızlık kodlamasıyla kendini kapının önünde bulabilmektedir.

Ülkenin pek çok yerinde emekçiler eylem hâlindedir, işten çıkarmalara ve türlü haksızlıklara karşı mücadele etmektedir ancak siyaseten kötürümleşmiş İslami hassasiyet bu tabloya kulaklarını tıkamıştır.

Dini görünürlülük karşısında hayattan geri çekilen bu çizgi hukukun, adaletin ayaklar altına alınmasını da büyük bir suskunlukla karşılar. Ömer Faruk Gergerlioğlu’nun uyduruk gerekçelerle cezaevine yollanması, bu süreçte kabul edilemez muamelelere maruz bırakılmasına bir sosyal medya beyanıyla bile tepki göstermez. Egemenin tanımlamalarının öfke oklarına muhatap olmak istemez, varsaydığı birtakım kazanımların hatırına içe kapanır.

Ülkenin dört bir yanı; tarım arazileri, ırmakları, dereleri, denizi ve ormanlarıyla sınırsız bir şekilde yağmalanıp talan edilirken hayattan çoktan kaçmış, üç maymunu oynayan bu çerçeve “aile yok olmaktadır, son kale ailedir” gibi alan ve söylemler içinde muhatapsız bir “direniş” sergilemektedir. Bir diğer yandan da Covid-19 üzerinden akla hayale gelmedik komplo hezeyanlarını içeren video kayıtlarıyla doldurmaktadır sosyal medya mecralarını.

Liyakatsizliğin en küçük atamalardan belediyelerde dâimî hale getirilen kayyımlara, oradan Boğaziçi rektörüne kadar yoğun ve farklı tepkilerle karşılandığı bir vasatta suskunluk komploculuğa da evrilerek adalet arayışı alabildiğine mahkûm edilir mi, evet! Kerameti kendinden menkul bir ahlak savunusu “ahlakçılık” batağında çirkinleşir. Kaçınılmaz intihar, aşama aşama gerçekleşir.

İnsanlığın yerel ve küresel ilgileri, kesişen adalet mücadeleleri nasıl oluyorsa buralarda yankılanmaz. Böylesi bir kötürümleşme elbette öngörülebilir netlikte değildir ama bir şekilde olmuştur. Bu durumda bağlantılı kavramlar geniş kitleler nezdinde kıymet kaybeder, İslam ve İmanın umut olma potansiyeline darbe indirilir.

Tevhid ve adalet mücadelesini somut göstergeleri aktara aktara inşa eden Kur’ânî söylem hiç tedris edilmemiş gibidir. Geçtik Müslümanlığı, İslami stratejiyi insani bir karşılamaya bile yabancılaşılmıştır.

Geri kalan ufak tefek ama söylem ve tavır, düşünsel zenginlik ve zemin bakımından daha nitelikli yapıların bütün bu çöküş karşısında yılgınlık yerine sağlam, sahih bir örneklik kaygısına tutunması, bütün bu alanlarda değerini küçümsemeksizin yol ve yöntem önerisi bağlamında modelleri gündemleştirebilmesi gerekiyor.

Zulüm ve haksızlık her kılıfa bürünebilir, kendine bir şekilde İslam’la ilintili sıfatları yakıştıranlar kılıflı da olsa bu işleyişlere karşı bir hat oluşturmazlar, bu hususta adımlar atmazlarsa kendi iplerini egemenlerin eliyle çekmiş olacaklardır. İki kere kaybediş bu olsa gerektir.

Devrimci pozisyonda sebat eden çizgi de bu tarihsel anlardaki duruş ve örnekliğiyle yeni bir zamanın kapısını aralayabilir; o kapıdan insanlığın, bütün varlık âleminin büyük bir coşku ve umutla gireceğini herkes görecektir.

İslamî zeminde seyreden ya da ona niyetlenen siyasal hareketler için teorik tartışmalar yok denecek kadar az. Elbette pek çok kişi zaten öyle bir zeminin ve o zeminde vâr olmak isteyen oluşumların/hareketlerin olmadığını söyleyecektir ancak geniş bir açıyla pratiğe baktığımız zaman başka bir tablo görebiliyoruz.

Bugün farklı coğrafyalarda farklı uğraşlarla yol almaya çalışan İslami oluşum ve yapılardan, irili ufaklı gruplardan pekâlâ bahsedebiliriz. “İslam dünyası” diye tabir olunan coğrafyalarda özellikle şiddetin gölgesine mahkûm edilen bir toplam var. Bu toplamın yerel ve küresel müstekbirlerce sürekli baskılanması maalesef yeterli niteliklerde toplumsal hareketlerin vücuda gelmesini, bunları besleyecek entelektüel çabaları çoğu zaman imkânsız hâle getiriyor. Bu da yetersiz seviyelere mahkûm bir siyasal/düşünsel ortamı kaçınılmaz kılıyor.

Müslümanların yol alabilmeleri, içinden geçtikleri dönemleri bütün boyutlarıyla kavrayıp analiz edebilmeleri ve bütün bu çabaların nihayetinde insanlığa dört başı mamur kurtuluş ve özgürlük güzergâhı gösterebilmesi için teorik çalışmalara yoğunlaşabilmeleri gerekiyor. Bu teorik çalışmaların pratiğe tutunması gereken boyutunu vurgulamaya gerek yoktur. Pratikten kopuk teorik çalışmalarla teoriyi ihmal eden pratiğin eleştirisini Paulo Freire, Ezilenlerin Pedagojisi’nde güçlü bir şekilde yapar. “İman-amel bütünlüğü”ne işaret eden İslam içinse bu kaçınılmaz bir durumdur zaten.

Siyasal bir hatla ilgili olarak kim teorik kaygıya düşebilir? Tabii ki bunu dert edinip yola çıkanlar, o yolda mesafe alanlar, mesafe alıp alıp tökezleyenler, durup dinlenenler… Yola çıkmamışın kaygısı ne kadar nazar-ı dikkate alınabilir, bilemiyorum. Mutlaka nasiplenilebilecek her türlü çalışma hiç beklemediğimiz kişi ve gruplardan da sâdır olabilir, bunu mutlak sûrette ıskalayamayız ancak siyasal/toplumsal mücadele süreçlerine fiilî bir dâhil oluş ele almaya çalıştığımız mesele için bambaşka bir mâhiyet arz eder.

Özellikle batı düşüncesi dolayımında ve güncel pratikler çerçevesinde tercüme yoluyla temas kurabildiğimiz çeşitli teorik çalışmalardan bahsedebiliriz. Bunları okuyup tahlil etmek, İslami hatlar için birtakım çıkarımlarda bulunmak pekâlâ mümkündür ancak elbette imanî bir temele yaslanan İslami hareketlilikler için bunlar bütünü tamamlayacak bir mahiyete haiz olamaz.

Bu bağlamda özellikle siyer çalışmalarının siyasal perspektifinin derinleştirilmesi, bu çalışmaların klasik tarzdan kurtularak bugüne dâir gözlemlerle birlikte ilerlemesi sağlam bir temelin vücut bulması bakımından fevkalâde mühimdir. Vahiyle doğrulanarak siyasal bir stratejiye dayanak teşkil edecek siyer çalışmalarının üzerine aynı ilkelerden yola çıkan tespitler günümüze ışık tutmalıdır. Bu teorik yaklaşımların hem yereli hem de küreseli ihmal etmemesine özen gösterilmelidir.

İçinde boğulmaya ramak kalınan düşünsel kısırlıktan kurtulmak teorik ve pratik adımların birlikteliği ile mümkün olacaksa eğer öncelikleri ona göre belirlemek zorunludur. Hem kendimiz, hem bütün insanlık, hem de cümle varlıklar için güçlü ıslahat hareketlerinin varlığı hayata tutunmanın temel şartı olarak duruyor. Aksi bir durum derinleşen yıkımdan başka bir sonuç doğurmayacaktır.

Filistin takvimi, kimlik ve kendi kaderini tayin arayışını, onur ve temel insan hakları için mücadeleleri temsil eden anma günleriyle dolu.

Bu yıl, İsrail hükümetinin Celile merkezindeki birkaç köyde Filistinli sahiplerine ait yaklaşık 5.000 dönümlük araziye el koyma niyetini açıkladığı 30 Mart 1976’yı hatırlatan Toprak Gününün 45. yıldönümünü anıyoruz.

Arazi hırsızlığına karşı protesto kısa sürede göstericiler ile köylere giren ve evlere baskın yapan İsrail Sınır Polisi arasında şiddetli çatışmalara dönüştü. Günün sonunda altı Filistinli öldü ve 70 kişi yaralandı.

Kırk beş yıl sonra İsrail’in  toprak hırsızlığı  hız kesmeden devam ediyor. Yerleşimler genişliyor; askeri, güvenlik veya endüstriyel amaçlarla arazi müsadereleri artıyor ve özellikle tedirgin edici olan, başkenti Kudüs olacak bir Filistin devletinin özlemini çeken Filistin halkından çalmaya yönelik tedbirler hızlanıyor.

1976, her yerde Filistinliler tarafından anılsa da, İsrail içindeki Filistinli azınlık için Toprak Gününün özel bir anlamı var. Filistinli kimlikleri uğruna mücadele ile kuruluşta söz sahibi olmadıkları bir eyaletteki vatandaşlar olarak konumları arasında bir araf devletinde sıkışıp kalmış bir topluluk olarak statülerinin bir hatırlatıcısı olarak hizmet ediyor.

1948 Nakba’dan sonraki 17 yıl boyunca, bu Filistinliler sıkıyönetimle yönetilen kuşatma altındaki bir topluluktu. 1948 hafızası ve sürgündeki aile üyeleri, komşular ve tüm topluluklara duyulan özlem yalnızca özel alanı işgal etti.

Ve bu yüzden Toprak Günü, İsrail’in Filistinli azınlığı için merkezi bir hafızadır, sadece İsrail devletine karşı ilk fiziksel isyanı işaret ettiği için değil, aynı zamanda askeri yönetimin kaldırılmasını izleyen “Arap İsrail vatandaşlığı” yanılsamasını paramparça eden gün olduğu için 1966’da… Bu nedenle,İsrail’in tepkisinden korkan Filistinliler, sembolizmi güvenli bir teslimat aracı olarak kullanarak şiir, roman ve resimlerde kimliklerini öne sürdüler. Halka açık mitingler, protestolar veya siyasi faaliyetler son derece kısıtlandı. Filistinlilerden Filistin’i unutmaları ve yeni kurulan Yahudi devletine sadık “Araplar” olarak yeni bir kimliği kabul etmeleri bekleniyordu.

Bu, İsrail’deki Filistinlilerin İsrailli yetkililer tarafından gerçekleştirilen ilk ve son katliam değildi. Yirmi yıl önce Ekim 1956’da İsrail ordusu Kufr Qassem köyünde bir katliam gerçekleştirerek 47 köylüyü öldürdü. Aradaki fark, Kufr Kassem’de Filistinlilerin pasif kurbanlar olmasıdır. Toprak Günü’nde ise hakları için ayağa kalktılar ve İsrail devletine meydan okudular.toprağı yeniden mücadelenin ön saflarına taşıdı.

Bu anlamda İsrail’deki Filistinliler, diğer her yerdeki kardeşlerinden çok da farklı değillerdi; hepsi direniş erlerine dönüşmeye başladı.

Nakba’yı takip eden yaklaşık on yıl kafa karıştırıcıydı. Büyükanne ve büyükbabalarımız tam olarak ne olduğunu anlamaya çalışıyorlardı ve bir gecede kendi topraklarında “davetsiz misafirlere” ya da dünyanın dört bir yanına dağılmış mültecilere dönüştüler.

Bu ezici bir aşağılanma duygusuydu. Kurtuluş için uzun süre beklemek, hiç gelmeyen Filistinli Godot için ağırlaştı, bütün bir Nakba nesli bir tür kasıtlı amnezi benimsedi. Filistin’i unutmuş olmak anlamında değil, daha çok ezici, kafa karıştırıcı kayıp duygularıyla başa çıkmak için uyarlanabilir bir strateji…

Gazze ve Batı Şeria’daki diaspora Filistinliler ve Filistinliler için pasif kurbanlıktan çıkış yolu silahlı direniş ve Filistin Kurtuluş Örgütü’nün kurulması şeklinde geldi. İsrail içindeki Filistinliler için, kayıp hafızasını fiziksel bir direniş eylemine dönüştüren Toprak Günü idi. Aslında Toprak Günü (Land Day), kolektif Filistin hafızası kavramını ve coğrafyadan bağımsız olarak paylaşılan kaderi yeniden vurguladı.

İsrail’in başlangıcından kısa bir süre önce, nüfusun üçte birini oluşturan Yahudi göçmenlerin nüfusun yüzde yedisinden daha azına “sahip olduğu” dönemin tam tersine, şu anda tarihi Filistin’in yalnızca yüzde 15’inde Filistinlilerin yaşadığını veya sahiplendiğini düşünmek acı verici!

Bugün, İsrail içindeki Filistinliler topraklarına, kullanımın reddi gibi daha az doğrudan yöntemlerle ya da karmaşık yasal prosedürlerle el konulduğunu görmeye devam ediyor. İnşaat izinleri sınırlıdır ve doğal nüfus artışına bağlı olarak coğrafi genişleme sınırlandırılmıştır. Negev’de, Filistin Bedevi topluluğuna mensup konutlarının yıkım neredeyse haftalık olağan olaylar.

Bugünlerde, pek fazla Filistinli görmeden Tel Aviv’den Batı Şeria’nın derinliklerindeki Ölü Deniz’e gidebilirsiniz. Bölgedeki çoğunluk olmamıza rağmen, sistematik olarak “mevcut olmayanlara” dönüştürüldük, yerleşimlerle, yalnızca İsraillilere özel yollarla ve güvenlik/askeri bölgelerle çevrili ve ayrılmış küçük yerleşim yerlerine hapsedildik. İronik bir şekilde, bu tür “sahadaki gerçekler”, işgali acemi gözüne neredeyse görünmez kılıyor.

Bu yıl özellikle rahatsız edici olan, Kudüs’ü Filistinli nüfustan arındırmak için alınan önlemlerde tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaşıldı. 1967’den beri, ne İsrail vatandaşı ne de İsrail’deki akranları ile Batı Şeria ve Gazze’deki akranları ile benzer yasal statüye sahip Filistinliler olarak güvencesiz bir hukuk sistemi altında yaşadılar.

Bunun yerine, onları ayrılmaya zorlamaya yönelik yasal ve politik engellerle yükümlüdürler. Ağır vergilendirmeye ek olarak, belediyeden inşaat izinleri talep ediyorlar, ancak bu izinler neredeyse hiçbir zaman verilmiyor ve bu da onları “yasadışı” olarak evlerini inşa etmeye zorluyor. Bu kaçınılmaz olarak evlerinin İsrail devleti buldozerlerinin avına düşmesine neden oluyor. Ayrıca, evlerinin İncil haklarını talep edecek veya sahte arazi tapuları kullanacak olan Yahudi yerleşimciler tarafından işgal edilmesi riski altında yaşıyorlar. Ben bunu yazarken, Kudüs’ün Şeyh Jarrah mahallesindeki yedi Filistinli aile, Yahudi yerleşimciler lehine mahkeme kararıyla evlerinden tahliyeyle karşı karşıya.

Çatışmanın katmanlı karmaşıklıklarına rağmen, Toprak Günü bize toprağın her zaman mücadelemizin özü olduğunu hatırlatıyor. Bu nedenle, Siyonizm ile çatışmamız her zaman temel bileşenlerine indirgenmelidir: aramızdaki toprak için asimetrik bir mücadele, yerli halk ve toprakla tarihsel bağ iddialarıyla bizi sömürgeleştiren ve ezen…

Diğer her şey marjinaldir.

*Dr. Emad Moussa, Filistin / İsrail siyaseti ve siyasi psikolojisi konusunda uzmanlaşmış bir araştırmacı ve yazardır. 

Kaynak: english.alaraby.co.uk