Köşe Yazıları
Edebiyatın İyileştirici Gücü
Kitap okumanın insanı iyileştirdiği, onardığı tartışmasız bir gerçektir. Bunu tartışmaya açanların aklına şaşmam, fakat deneyimsizliğine üzülürüm.
Edebiyat-Terapi Bağlamında Düşünceler ile ördüğü kitabında Ahmet Sarı, Edebiyatın İyileştirici Gücü’nü Kur’an’dan ayetler ve dünyaca ünlü yazar ve şairlerden örneklerle ortaya koyuyor.
İlk çarpıcı örnek Kafka ile bir kız çocuğu arasında geçer. Kafka ölümcül bir hastalığa tutulmuş, son günlerini yaşamaktadır. Doktorunun tavsiyesi üzerine, açık havada yürüyüşler yapar. Sevgilisinin de eşlik ettiği bu yürüyüşlerden birinde, parkta ağlayan bir kız çocuğuna rastlar. Kıza, neden ağladığını sorar. Oyuncak bebeğini yitirmiştir. Kafka, bebeğin kaybolmadığını, onunla mektuplaştıklarını, yarın aynı saat ve yerde kendisiyle buluşursa ona bebeğinin mektuplarını okuyacağını söyler. Bu güzel haberle kızın üzüntüsü dağılır. Kafka ve sevgilisi ertesi gün kızla buluşurlar. Kafka bebeğin başından geçenleri anlatır. Ömrünün son günlerinde, su içmekte bile büyük güçlük çeken Kafka bir aya yakın, her zamanki disipliniyle kurmaca metinler yazar, buluşma yerine gidip kıza okur.
Ahmet Sarı, Kırmızı Kedi Yayınları’ndan çıkan “Kafka’nın Bebeği” adlı bir romana da konu olayı şu tespite düğümlüyor: “İkili bir şifa ve sağaltım eylemi böylece kendini göstermiş olur. Kurmaca, yazanı da okuyanı da sağaltır.”
Şifa demişken, söz ve şifanın buluşma yerine uğramadan olmazdı, yazar da zaten uğradı. Kur’an’da geçen ilgili ayetlerden biri şöyle: “Ey insanlar! İşte size Rabbinizden bir öğüt, gönüllerdeki dertlere bir şifa, müminlere doğru yolu gösteren bir hidayet ve rahmet geldi.” (Yunus Suresi 57. Ayet)
Buradan bakıldığında ortalama bir kitaplığı bir ecza dolabı olarak görmek pekala mümkündür. Dünyaya gelmek bir saldırıya uğramaktır, der İsmet Özel. Yola çıktığımızda bellidir az çok nelerle karşılaşacağımız şu hayatta. Yaşamak, ne kadar albenili görünürse görünsün, ne denli makyajlanırsa makyajlansın, yara bere içinde kalmaktır. Okumak, akıl ve ruh sağlığımızı korumaya, yaralarımızı sarmaya yarar.
Yazmak, anlatmak yazan için; okumak da, okuyan için terapidir. Denilebilir ki, yazarın anlattığı kendi derdi, kendi hikayesidir ama okurun öyle mi? Evet, öyledir. Yazarın “anlattığı aslında senin hikayendir”.
İnsan kendini yalnızca insanda tanır, demiş Goethe. Başkasının hikayesinde, kurgu veya değil, kendimizi seyre dalar, kendi hikayemizi okur, çözer veya dokuruz. Yazarın içini döktüğü yerde, okur içine döner. Kendisiyle, geçmişiyle, şimdisiyle veya geleceğiyle yüzleşir. Kitap okurken sayfaya diye aynaya bakarız çoğu zaman. Şairin dediği gibi, aynada iskeletimizi görmeye kadar varamasak da, varırız bir tespitin, teşhisin, tedbirin menziline. Hiç değilse kendimizle baş başa kalır, baştan ayağa, şöyle bir muhasebe yaparız. Eleştirilerden kafamızı kaldırır, sağımıza solumuza, önümüze özümüze bakarız.
Bunaldığın vakit, alıp başını gitmek istersin. Kitap bazen bir uçak olur, gemi olur, otobüs olur, tren olur; sen cam kenarına geçer, sayfalarca “dışarıyı” seyredersin. Giderek bırakırsın kendini kelimelerin arasından püfür püfür esen bir esenliğe. Belki bir sonraki gün yine bir şeyler eksik kalacaktır, ama işte bugün tamamdır. Düştün, dizin acıdı. “Öpeyim de geçsin” diyecek bir kitap vardır muhakkak, sana yârenlik edecek. (“Biz fakir insanlarız, bir sarılmayla da doyarız.”)
Terapiste gideyim desen, önce randevu alacaksın, ardından vaktini bekleyeceksin, nihayet, üstüne bir saat için bile ciddi bir para vereceksin. Kitabın maliyeti bir hayli düşük, yanı başında ve onlarca saat, defalarca kez ve nihayet bir ömür sana yoldaşlık edebilir. Kimse kimseye bir terapist hediye edemez.
Kitap okumak seni kuru kalabalıklardan uzaklaştırır, sadeleştirir. Sadelik saadettir. Kitapla durur, düşünür, dinlenir ve kendimizi dinleriz. İçinde çalkalandığımız, koştur koştur ama bir türlü bir yere yetişemediğimiz şu hız çağında ne çok ihtiyacımız var buna. Yavaşlamaya, durmaya ve düşünmeye. Durup düşünmek denir, koşup düşünmek diyen birini duyamazsın.
Orhan Gencebay, “gel gör şu halimi, bir teselli ver” diyordu şarkısında. Rabbimiz her daim görür, halimizden anlar ve bize hitapla, kitapla sayısız teselli verir. Peygamberler, alimler, yazarlar, şairler… bize halini ve halimizi arz eder, bizi anlar, ve anlayış gösterir, teskin eder, avuç dolusu teselli var ve armağan eder.
Edebiyat, kısa bir süre sonra havasız kalan gündelik hayatlarımıza pencereler açar. Hayatlarımızı havalandırır. İçeriye sadece temiz hava değil, yeni dünyalar ve hayaller de girer.
Edebiyat bizi iyileştirir. Bunu o kadar ucuza, o kadar sessiz sedasız yapar ki fark edemezsin. Fark edemediğin bir değerin, haliyle, kıymetini de bilemezsin.
Bazıları hikaye yazarlar. Bazıları ise hikayesi yazılacak hayatlar yaşarlar.
Bazen yazdığım bir hikayeyi ileride yaşar mıyım diye geçiriyorum içimden. Bazense ileride yazacağım bir hikayenin içinde bir yerlerde yaşıyor olduğum hissine kapılırım.
İki kapılı bir handa yaşıyoruz, iki kapak arasında. Ayağımızı bastığımız yer sayfalar. Roman kahramanları ile satırlar arasında bir o yana, bir bu yana salınıp duruyoruz aslında.
Hayatı çok da ciddiye almaya gerek yok, inkara yeltensek de hepimiz çocuklarız ve çocuklar oyun oynarken dışarıdan nasıl göründüklerini umursamazlar. Yaşarlar. Yaşama katılır, dahası, dahasına kapılırlar.
24 şubat gecesi Alperen aradı.
“Yarın Zorlu’nun önünde basın açıklaması yapacağım. Bir ihtimal polis müdahalesi, gözaltı filan olursa seni arayabilir miyim avukat olarak?” diye sordu.
“Filistin İçin 1000 Genç” adlı bir grup “İsrail’le Ticaret Filistin’e İhanet” pankartları açıyor, İsrail’le ilişkilerin kesilmesi çağrısında bulunuyordu iktidara. Civarda kodamanlar varsa polis, göstericilere müdahale ediyor, pankartları indiriyor, ara sıra gözaltı işlemi de uyguluyordu hukuksuz olarak.
“Kimlerle basın açıklaması yapacaksın, hangi konuda?” diye sordum.
“Gazze” ile ilgili olduğunu ve tek başına yapacağını söyledi.
“Tamam,” dedim, “olur. Ben de geleyim. Bir pankartın ucundan tutarım en azından.”
Onu orada yalnız bıraksam, bir itiş kakış olsun olmasın, “Niye yanında yer almadım?” diye ömür boyu vicdan azabı çekerdim. Tek şıklı bir soruydu sorduğu ve boş bırakamazdım. Ayıp diye bir şey var.
Zorlu Grand Hotel, Trabzon’un en merkezi yerinde, Maraş Caddesi’nde.
İsrail’in Gazze’de uyguladığı soykırım 142. günündeydi. İsrail’de elektrik santralleri bulunan ve Gazze karanlığa gömülmüşken İsrail’e elektrik sağlamaya devam eden Zorlu Holding’i ‘evinin önü’nde protesto edecektik.
25 Şubat pazar, kimseye haber vermeden, belirlediğimiz alana gittik. Pankartları açıp açıklamamızı okumaya başladık. Karşımızda, sanki bizimle alakası yokmuş, oradan geçiyorken görmüş ve kamerayı açmış, olayı kayda alan genç bir kadın ve küçük kızı vardı.
Sloganlar da dahil olunca etrafta küçük, şaşkın bir kalabalık oluştu. İnsanlar uslu uslu dinlerken yaşlı ve paslı bir ihtiyar yavaş yavaş dibimize kadar yaklaştı. Önce bir laf attı. Sonra da Alperen’in elinden okumakta olduğu basın metnini çekip aldı, yırtıp attı.
Biz aşırı sakin bir tavırla durumu hale yola koymaya çalışırken başta kahraman kameramanımız, 3 nolu eylemci olmak üzere etrafta toplananlar, ihtiyarı derhal uzaklaştırdı ve bizi korudular.
Açıklamayı tamamladık ve başka bir olumsuzlukla karşılaşmadan oradan ayrıldık.
10 Mart’ta “Direniş Çadırı” adlı bir birliktelik içinde 30 ilde aynı anda “İsrail’le Ticaret Filistin’e İhanet” üst başlığıyla basın açıklaması gerçekleştirildi. Biz de Trabzon’da Ak Parti İl Başkanlığı önünde toplandık.
Sözü havaya, boşluğa, uzaaak diyarlarda dilimizi bilmez, bizi duyamaz olanlara değil yetki verdiğimiz iktidar sahiplerine söylemek için seçilmiş bir yerdi İl Başkanlığı önü.
Aynı gün polis defalarca kez Alperen’e ve bana telefon açtı. Basın açıklamasını başka bir yere almamız için rica etti. “Olmaz!” dedik. “Afişimizi ilan ettik, insanlara söz verdik, saat 14’te orada olacağız!” dedik.
Alana gittiğimizde yaklaşık 15 kişi gelmişti açıklama için. Bir o kadar da sivil polis vardı. Polislerin amiri bize, “Burada basın açıklaması yapmanıza izin vermeyeceğiz.” dedi. Biz de haklarımızı hatırlattık. Orası özel mülk değildi, ifade özgürlüğü vardı, gerekirse orada durur, engellenmemizi protesto ederdik.
Pazarlıklar sürerken diğer polisler hoparlörümüzü getiren arkadaşı 50 metre aşağıda durdurdular. Hoparlörü alana sokmadılar. Basın açıklaması için gelenlerin neredeyse tamamı mikrofon olmasa da açıklamayı okumamızı talep ettiler. Gerilimin daha fazla tırmanmasını istemediler. Biz açıklama alanı için direndiğimiz gibi hoparlör için de dirensek, hukuksuz engellemenin yine önüne geçerdik ama katılımcıların ve büyüklerin sözünü dinledik.
Açıklamayı okumaya başladık. Etraf kalabalıklaştı. Bildiğimiz kadarıyla 20 yıldır kimse orada bir basın açıklamasında bulunmamıştı. Kısa bir süre sonra İl Başkanlığından seçim müziğini açıp sesimizi bastırmaya çalıştılar. Biz istifimizi bozmadan devam ettik. Bu defa müziğin sesini iyice açtılar. Böyle olunca aramızdan birileri sinirlendi. Ayıbın bu kadarı da gerçekten fazlaydı. İl Başkanlığı binasına doğru döndüler ve yuhalamaya başladılar. Gerilim yükseldikçe yükseldi. Polis araya girdi, gidip sesi kestirdi.
17 Mart’ta bu defa Trabzon Meydan Parkı’nda bir araya geldik. Artık yaklaşık 30 kişilik daha kalabalık bir gruptuk. Ak Parti, seçim için meydana bir tır getirmiş ve ne hikmetse tam da bizim basın açıklamasını yapacağımız saate, 14’e program koymuş, bangır bangır müzik çalıyor, sesimizi, sözümüzü boğmaya uğraşıyordu.
Nihayet 24 Mart Pazar yine farklı bir yerdeydik. Ak Partili ‘holigan’ların sesimizi bastırmalarına fırsat vermemek için Meydan Parkı’nın uzak bir köşesini kendimize eylem alanı olarak seçtik.
Tam bir ay önceki iki kişilik çılgın yalnızlığımızdan tümüyle sıyrılmıştık artık. Çevre ilçe ve illerden gelenlerle yaklaşık 80 kişi olmuştuk. Her basın açıklamasında başka isimler öne çıktı, okudu, konuştu, slogan attı, attırdı.
Lidersiz, hiyerarşisiz, emir komuta zinciri olmaksızın büyüdük. Saygı, sevgi, samimiyet ve gayretle genişleyen bir aile olduk. Gücümüzü haklılığımızdan alıyorduk. Hukuka aykırı tek bir adım atmıyorduk.
Yerel basın, en az 5 gazete ve internet haber sitesi, birkaç istisna haber hariç “görmediler” bu dört eylemi. Gayet bilinçli ve planlı bir görmezden/duymazdan gelme ile şehrin nabzını tuttular!
(Ülkenin her yerinde olduğu gibi burada da sivil görünümlü devlet kuruluşlarına mensup “tanıdık” simalar itinayla bizden uzak durarak, gençleri de uzak tutarak tedbiri elden bir an olsun bırakmadılar! Öyle ya bizim kim olduğumuz, ne dediğimiz, ne yaptığımız belli değildi! Büyük bir kumardı bizimle yan yana gelmek. Haram olan, soykırımın seyircisi ve ortağı olmak değil; tüm bunlara bir son verme talebini dillendirmekti!)
İnsanlar bir tavır aldıklarında daha ziyade kendileriyle ilgili karar alır, ne olduklarını ve olmadıklarını ortaya koyarlar.
Biz çok basit, insani bir çağrı yapıyoruz. Sesimize ses katanlar da, sesimizi boğmaya çalışanlar da kendi durdukları yer hakkında beyanda bulunuyor, “tanık” yazılıyorlar.
İsrail bir terör örgütü ve insanlığa karşı işlenmiş her türlü suçu işledi. 75 yıllık tarihi, tıka basa kan, gözyaşı, hırsızlık ve cinayet dolu. Son 6 aydır işgal ve katliamlarda çıtayı iyice yükseltti ve soykırım uyguluyor Gazze’de.
Mazlum Filistin halkının yanında ve Terör Örgütü İsrail’in karşısında iseniz, İsrail’le ticareti, siyaseti kesip, anlaşmaları iptal etmelisiniz.
İsrail’le işbirliği suç ve haramdır. Bu, tartışmaya kapalı bir gerçek. İnsanlıktan nasibinizi almışsanız İsrail’i tecrit ve mahkum etmelisiniz. Kimse “Gidip savaşın, hadi savaşa girelim!” demiyor.
Filistin’in yanında duramıyorsanız hiç değilse işgalci savaş suçlusu siyonist soykırımcı İsrail’i beslemeyi, desteklemeyi bırakın. Ticareti, işbirliğini kesin. Limanları, sınırları, hava sahasını siyonizme kapatın.
