“Geç fark ettim taşın sert olduğunu./ Su insanı boğar, ateş yakarmış!/ Her doğan günün bir dert olduğunu/ İnsan bu yaşa gelince anlarmış.” demişti Cahit Sıtkı Tarancı.
Kimse kızmasın ama tekâsür’ün, yani çokluğun, çoğu kez olumsuzlandığı bir kelam-ı kibar var halk dilinde, “Çokluk bilmem nedir!” diye.
Birçok ifade gibi bu ifade de, halk muhayyilesinden sâdır olmuş bulunan ve arifliği içeren bir öze sahiptir. Bu tür ifadeleri, felsefe içre ve bir nevi hikmeti arama sevdasının sonucu olan filozofik bir düşünce ile değerlendirdiğimizde, eli öpülesi o yüce gönüllü insanların birer filozof, hikmet ehli olduklarını çok rahatlıkla söyleyebiliriz.
Peki, çokluk nedir? Çokluk, sözlükte bir ad(isim) olarak “sayı ya da ölçü yönünden çok olma durumu”nu ifade eder
Çokluk, salt maddi anlamda doğru olmasına doğrudur ama onun manevi ve psikolojik yanının ise, maddi anlamda insanı baştan çıkardığını, ona yoldan çıkardığını, olması gereken istikametini şaşırttığını, “aşırı olacak şekilde” elde ettiği dünya malı ile övünmesine etki ettiğini ve var olan imtihanını da peşinen kaybettirdiğini unutmamak gerekir.
Hep öyle olmamış mıydı? Karun, neyden dolayı helak olmuştu ya da “sütunlar sahibi İrem halkı” neden helak olmuştu? Veya bahçe sahipleri… (Kalem Suresi)
Buna, Kur’an’dan, kıssalardan, tarihten ve günümüzden “büyük ve küçük” birçok örnek verilebilir.
Mahiyetleri farklı da olsa, aynı mantık içre çoklukla övünmek, bir nevi tanrılaşmak ve haşa Allah’ın yerine geçmek, O’nu devre dışı bırakmak tekâsür yoluyla olabilirdi. Anlayacağınız, klasik dönemlerde vuku bulduğu gibi modern/postmodern dönemde de batıl paradigmalarla Tanrılaşmak, Allah’ın(cc) yerine geçmek ve bu suretle de şirk içre yaşamak. Maddeye tapan insanın halet-i rûhiyesi bu minvalde sürüp gidiyor, geçmişten günümüze.
O zaman sûremize bir göz atalım;
Tekâsür Sûresi:
“Rahmân ve Rahîm olan Allah’ın adıyla”
“1. O çokluk kuruntusu sizleri oyaladı, 2. Ta kabirlere kadar gidip ziyaret edişinize kadar! 3. Öyle değil, ileride bileceksiniz! 4. Sonra yine öyle değil, ileride bileceksiniz! 5. Öyle değil, kesin olarak bilseniz, 6. And olsun ki, cehennemi mutlaka göreceksiniz, 7. Sonra yine and olsun ki, onu yakın gözüyle göreceksiniz! 8. Sonra and olsun ki, o gün her nimetten sorgulanacaksınız!”
“Tekâsür terimi, “çoğaltma için ihtirasla çırpınma”, yani taşınır veya taşınmaz, gerçek veya hayalî kazançları arttırma ihtirası anlamına gelir. (…) bu terim, insanın, daha çok konfor, daha fazla maddî servet, insanlar veya tabiat üzerinde daha güçlü otorite ve kesintisiz bir teknolojik ilerleme için çırpınma saplantısını ifade eder. Bu çabaların, başka her şeyi dışlayan bir şekilde aşırı bir tutku ile sürdürülmesi, insanı her türlü ruhî kavrayıştan ve dolayısıyla tamamiyle manevî/ahlakî değerler üstüne kurulmuş herhangi bir sınırlama ve kısıtlamayı kabullenmekten alıkoyar -ve sonuçta yalnız bireyler değil, bütün bir toplum iç tutarlılığını ve dengesini ve böylece her türlü mutluluk şansını yavaş yavaş yitirir.”[1]
Gelelim acı ve yakıcı gerçeğimiz olan depreme…
Depremin kendisi de insanı öldürmez, yalnızca ihmal ve rant, çarpık kentleşme, modernleşme uğruna karton kutular, zemin etüdü yerin yapısı ve tespit edilmiş inşâ kriterlerinin aksi istikametinde seyrettiği, temeli çürük binaların, bu haliyle ilahi iradeye yenilişi sonucu oluşan durum yıkardı; yıkardı insanı ve en nihayetinde de öldürürdü. Sözde ilerleme kaydetmiş, epey mesafe almış ve bilimin yol göstericiliğinde hareket edilmesi icap ederdi, ama her şey yerle bir…
Hele bir de buna, hangi ideolojik formasyondan olurlarsa olsunlar, salt kendi rantını düşünen, gerisini teferruat sayan, sözde çağdaş bir ortamın hazırlanmasına katkı sunan, ülkeyi üst çağdaşlık seviyesine taşıyan ama sonuçta bazı şeyleri ketmedip bir türlü dışa yansıtmayan “muhafazakâr” zihniyet! Ona nasıl atıf yapılırsa yapılsın, bilime, ilme değer verecektik ama aklımızı da kullanarak ve ahlaktan da taviz vermeden. Zira ahlak işin içerisinde yoksa insanın ne değeri olur ki, başta kendine, çevresine ve topluma, cümle mahlûkata faydası dokunsun!
Bunun için en önemlisi de insanın var oluş amacını sorması, sorgulaması, hayatın anlamını hakkıyla kavraması, bir yaratıcıya inanıp güvenip bel bağlaması ve en sonunda kendine düşen görevleri eksiksiz yerine getirmesi ilk anda akla gelen ilkelerdir.
Bundan sonra da yapılacak olan işler var elbette. Onlar da tembelliğe kaçmadan çalışmak, ama çok kazanmak, rant elde etmek için değil, kişinin kendisinin ve ailesinin geçimini sağlamak, gelecek nesillere iyi ve hayırlı anlamda örnek olmak, örneklik sergilemek, kent yerine şehri öncelemek; ona, eski ve sağlam değerleri güncelleyerek yeni bir çehre kazandırmak, bir açıdan sıkışmışlığı ifade eden kapalı kutu sayılabilecek site formu yerine mahalleyi ve ona ruh veren havayı canlandırmak/diri tutmak, adil bir paylaşımı ve bölüşümü, sağlıklı bir iş bölümü tesis etmek, kardeşlik ruhunu diriltmek, en önemlisi de insanın bulduğu, ortaya koyduğu devlet aygıtını es geçmeden ama onun yapılan işleri denetleme yetkisini ona bırakarak sivil toplumu güçlendirmek ve her işin, toplumun türlü katmanlarının eşitlikçi bir şekilde katılımı ile gerçekleşecek olan “danışma/şûra” çerçevesinde çalışmalara ve çabalara işlerlik kazandırıp, sistemi işlevsel kılmak…
Bunlar, haliyle ilk etapta akla gelebilecek şeyler olarak düşünülebilir.
Tabii ki, bunların tesisi için bir amaç etrafından hedef belirleme, o hedefe uygun düşünsel altyapı oluşturma, bunları müzakereye açma, var olan görüşleri bir araya getirme, derleme, toplama, kaynak sağlama(en başta manevi kaynak) iş bölümü oluşturma ve işe koyulma…
İşin düşünce safhası sonrasında teknik safha söz konusu olacaktır. Burada da her işi ehline tevdi etmek gerekir.
Bu saydığımız şeyler, elbette ki anarşizme, kaçmadan, bir hiç uğruna toplumsal kaosa sebebiyet vermeden “sonuç ne olursa olsun” düzen bozucu olmadan, var olan düzenin aksayan yönlerine dikkat çekip onları düzeltme ya da tümden değiştirme yoluna giren ve hayatın öznesi olan insanı Allah’a kul olması dışında dâhili güçlere kul, köle etmeden/ettirmeden onun var olan toplumsal yapı içerisinde görev ve sorumluluk yüklenen, ama kendi ferdi bağımsızlığını da ne pahasına olursa olsun elden çıkarmadan hareket etmesini sağlamak…
İşin birçok alanı kapsayan konularını haliyle uzmanına bırakarak, artık bundan sonra “eskinin yanlışlarını” bertaraf edip, kaderimiz olan coğrafyanın jeolojik yapısını dikkate alarak, acımasız küresel liberal kapitalizme meydan vermeden, hem de olması gerekene uygun yeni formlar bulup ortaya koymak gerekir. Bu acımasız küresel liberal kapitalizme -aynı zamanda komünizmden mülhem Çin usulü kapitalizm de buna dahildir- karşı çıkmak artık insanlığın boynunu borcudur.
Eğer, bu zalim sisteme karşıysak, rant elde edeceğiz, kalkınacağız, hele hele, hemen her alanda bizde çok revaç bulan “batıcı söylem ve sömürgeci mantık” içre ideolojik bir yaklaşımımız varsa, bu behemehal değiştirilmelidir.
Haliyle “Onun yerine ne konulacak?” sorusu sorulabilir. Bunun da cevabı var! O da, bu ülkenin insanı hangi dine, forma ve ideolojiye sahip olursa olsunlar, değişmez özelliğe sahip fıtrata dönmeliler. O zaman fıtratın yaratıcısı olan Yüce Varlık, elbette bir yol gösterir ve arınanları kendi yollarına ulaştırır.[2]
Dünyada olduğu gibi ülkemizde de tedbirini aldığımız takdirde gelip bizi bulan deprem gibi felaketler dışında, çoğu da kendi ellerimizle hazırladığız birçok felaketi de unutmamalıyız; maden ocaklarında yaşanan felaketler, yine tabiata karşı açıldığını düşünmek zorunda olduğumuz dere taşmaları, sel felaketleri, bizden kaynaklanan çevre sorunları vb. aynı minvalde ele alınıp değerlendirilmelidir.
İşin en önemlisi ve can alıcı noktası insanın kendisini olumlu anlamda değiştirmesi, aksi ise, insan Allah’ın buyurduğu üzere olumsuzluk kapsamında değerlendirilir. Bu da insan açısından istenmeyen bir durumdur. [3]
Başa dönersek, tekâsür, öncekilerin başta çoklukla övünmeleri vb. olarak tercüme edileceği gibi, günümüzde de kendi gökyüzümüzü giderek görebilmemizin önünde engel olan çok katlı ebleh yüzlü binalar ve mütevazı bir şekilde yaşamak isteyen biri için ne anlama geldiği meçhul olan rezidanslar da tekâsürün konusunu oluşturmaktadır.
Ne yapıp ne edip kendi değerimizi, yerimizi bilelim ve böbürlenmeyelim.
[1] Kur’an Mesajı, Muhammed Esed, Tekâsür Sûresi tefsiri
[2] Mâide sûresi, 16
[3] Ra’d sûresi, 11
