“Şikâyet ettiğimiz şeyleri düzeltecek olan da biziz”

Taha Kılınç çok seyahat eden, çok okuyan ve yazan, çalışkan bir insan. Bir ömrü bereketli yaşama gayreti içinde olduğuna şahitlik ediyor ürettikleri. Yayımlanmış, ışıldayan 15 kitabıyla hasbihal etmeyi sürdürüyor okurlarıyla. İslam coğrafyasını gündem ettiği yazılarıyla da haftada iki kez Yeni Şafak Gazetesi‘nde yerini alıyor ayrıca. Kendisiyle genç kalacak bir röportaj gerçekleştirdik.

Sıklıkla seyahat eden birisiniz. Seyahat etmek, bilhassa da İslâm coğrafyasında seyahat etmek kişide ne gibi farklılıklara yol açar?

Ben seyahat etmenin ve yeryüzünde yol tepmenin, namaz ve diğer ibadetler gibi, Rabbimizin bir emri olduğuna inanıyorum. Kur’ân’da birçok ayet, zaten bize bu durumu hatırlatıyor ve hepimizi yola düşmeye sevk ediyor. İlginçtir, 20’den fazla ayette yeryüzünde gezip dolaşmanın telkin edildiği Kur’ân’da, kendilerine zekât ve sadaka verilecek olan sınıflar içinde sürekli zikredilenlerden biri de “yolda kalmışlar / yolda olanlar”dır. Yani Rabbimiz sadece yola çıkmayı emretmez, yolculara da ihtimam gösterilmesini ister. Seyahat mefhumuna böyle bakabilsek, önümüzde sınırsız bir ufuk açılacaktır, diye umuyorum.

İslâm coğrafyası, insanın bir ömür sürekli gezip dolaşsa bitirip tüketemeyeceği bir derinlik ve zenginliğe sahiptir. Bir Müslüman, aklı başında kararlar alır ve mantıklı hareket ederse, yeryüzünde yol teptikçe imanı ve ihsanı artar. Farklı coğrafyalardaki Müslümanları görmek, ona kendi alıştığı veya bildiği şeylerin “tek doğru” olmadığını öğretir. Seyahatlerini açık yüreklilikle ve merak duygusu eşliğinde yaparsa, ufku genişler ve taassuptan kurtulur. Seyahat ettiği halde ufku genişlemeyen ve taassuptan kurtulamayanlar da yok değildir. İşte onlar da yüreklerini yeterince açmadan ve meraksız şekilde yola düşenlerdir. Bana sorarsanız, bu türden seyahatlerden geriye yorgunluktan başka bir şey kalmaz.

“Neyi Nasıl Yapmalı?” adlı kitabınızdaki “haddini bilmek imandadır” başlıklı yazıda “İslam’ı anlatırken, en az ibadetler kadar muâmelâta da ağırlık vermemiz gerekiyor” şeklinde bir tespitte bulunuyorsunuz. Bunu biraz açar mısınız? İslam’ın nasıl bir din olduğunu anlamakta temel bir yanlışa mı düşüyoruz?

İslâm, iman ve amelden oluşan bir dindir. İnandığımız şeylerin Allah katındaki ispatı, davranışlarımızdır. Amel dediğimiz kısmın da çok önemli bir bölümünü insanlarla ilişkilerimiz oluşturur. Buna “muâmelât” diyoruz. Bir Müslümanın, Allah’la ilişkilerinin iyi olup da kullara yönelik tutumunda arızalar bulunması, ortada bir problemin olduğunu gösterir. Veya kullara karşı son derece nazik ve kibar bir insanın, Allah’a karşı sorumluluklarını ihmal etmesi de yine problemli bir haldir.

Bugün, İslâm’ı maalesef parçalara ayrılmış biçimde yaşıyoruz. Öyle inanmasak veya iddia etmesek de, din hayatımızın yalnızca belli alanlarını düzenliyor; diğer alanlarda ise sonuna kadar seküler ve kuralsızız. Mesela bu duruma pratik örnekler verelim: Beş vakit namaz kılan bir insanın yere tükürebilmesi, dış görünüşünden dindarlık akan birinin trafikte kul hakkı yemesi, ibadetlerini aksatmayan birinin çalışma arkadaşlarına kaba davranması, normalde yalana karşı olan bir anne-babanın çocuklarına yalan söylemekten çekinmemesi… Ne yazık ki listemiz oldukça uzun.

Bu parçalanmışlıktan kurtulmadıkça, gerçek anlamda Müslümanlar da olamayacağız. İslâm’ı hayatımızın her ânına ve alanına hâkim kılmak durumundayız. Daha yanındaki insana kibar davranamayan biri, “şeriat” veya “İslâm devleti” gibi cafcaflı laflarla ancak havanda su döver.

Beş kelime (Vallahi, İnşallah, Şükür, Nasip ve Hayırlısı) bizden hakkını istiyor, diyorsunuz. Şüphesiz, dahası da var. Allah’ın huzuruna kul hakkıyla çıkma tehlikesi kadar, kelime hakkı ile çıkma tehlikesi de var. Kelime ve kavramların anlam kaybına uğradığı, zayi olduğu bir vasatta sürekli olarak medeniyetten bahsedilmesini nasıl değerlendirmek gerekir?

Allah insanı yaratmış, sonra da ona merâmını anlatmak kabiliyeti (beyân) vermiştir. Rabbimiz, verdiği her nimette olduğu gibi, beyân nimetinin de yerli yerinde, iktisatlı ve güzel kullanılmasını ister. Bir Müslüman paldır-küldür davranamayacağı gibi, özensiz de konuşamaz. Kur’ân’da “zulme uğramış olma hali hariç”, Allah’ın kötü sözlerin açıktan söylenmesinden hoşlanmadığı belirtilir. O zaman, dillerimizden dökülen bunca kötü ve boş söz ne? Bu özensizlik ve paspallık neden?

Sorunuzda ifade ettiğiniz kelimelere başka örnekler de eklenebilir. Bir Müslüman, ağzından çıkanı bilir, bildiğini konuşur. Söylediği kelimelerin manasını, gittiği yeri, çağrıştırdığını ve muhatabının ondan anladığını ince ince hesap eder. Etmek zorundadır. Etmezse, aidiyet iddia ettiği dine de leke getirecek bazı yanlışlara sürüklenir. Toplum huzurunda zorlanır, müşkül durumlara düşer.

2000 sonrası doğan ve sosyal medya ortamlarında kendini bulan, kitaplara uzak ama bilgiye daha hızlı ulaşan bir kuşak var. Z kuşağı hakkında ne düşünüyorsunuz?

İsimlendirmelere çok takılmıyorum doğrusu. Her dönemin kendine göre imtihanları, zorlukları ve kolaylıkları vardır. Yeni yetişmekte olan nesli sürekli itham ve ilzam ederek, adeta “bunlardan hiçbir şey olmaz” demeye getiren üslupları da doğru bulmuyorum. Evet, potansiyelini heba eden yığınlar var. Ama içinde bulunduğumuz imkânların en güzel şekilde değerlendirerek kendisini azamî şekilde yetiştirmeye çalışan da var. Hem de sayıları hiç az değil.

Şunu unutmamak gerekir: Şikâyet ettiğimiz şeyleri düzeltmek de yine bize düşüyor. Gökten melekler inip bizim imtihanlarımızı devralmayacak. Elde ne varsa, Rabbimizin huzuruna çıkarken de onu götüreceğiz. Eski ve yeni bütün kuşaklara bu gözle bakmak gerektiğine inanıyorum.

Hz. Muhammed (sav) büyük mücadelesine 40 yaşında başladı. Bizse bugün Müslümanların daha 40’ına varmadan yılgınlığa düştüğü, atalete kapıldığı, “kendimi çocuklarıma adadım” gibi şık duran bahanelerin ardına sığınıp ideallerinden az çok vazgeçtiğine sıklıkla şahitlik ediyoruz. Neden böyle bir ruh hali peydahlanıyor? Bundan sıyrılmanın reçetesinde ne yazar?

Denge, her alanda hayatın altın anahtarıdır. Sloganlarda, hayallerde, ideallerde, ütopyalarda, gayret ve heyecanlarda… Velhasıl, her alanda dengeden şaşmamak gerekiyor. Sizin bahsettiğiniz yılgınlıkları yaşayan insanların neredeyse tamamında, sorun aynı: Çok küçük yaşlarda, olmayacak hayallere dalmışlar. Sonra hayat bu hayallerin gerçekleşmesine izin vermeyince de, diğer uca savrularak tamamen umutsuzluğa düşmüşler. Dengesizlik, insanın başına belâdır.

Mütevazı, sabırlı, istikrarlı, ciddi ama iddiasız, disiplinli ama takıntısız çalışmak durumundayız. Allah’ın bize herhangi bir başarı veya zafer borcu yoktur. Zafer ya gelir ya da gelmez. İllâ zafer gelsin diye çalışanlar, bir süre sonra bu neticeye ulaşmak için her yolu mubah ve kendilerini de vazgeçilmez zannetmeye başlarlar. Allah, sözde kendisi adına hareket edip de her yolu mubah ve kendilerini de vazgeçilmez zannedenlerin burnunu çok hızlı sürter. Diğer birçok günahı görmeyebilir, örtebilir; ama kendisi ve dini adına haddi aşanlara ayrıca gazap eder. Çevrenize bakın, bu ince noktanın çok sayıda ibretlik örneğini göreceksiniz.

Gençlere “muhakkak gezin görün” diyeceğiniz beş ülke, beş şehir hangisi, neresi olur?

Sık sık tekrarladığım gibi, bir Müslümanın 40 yaşından evvel şu beş coğrafyayı görmesi gerektiği kanaatindeyim: Buhara-Semerkand, Kudüs, Mısır, Balkanlar ve Endülüs. Bunlar tamamlanırken, daha başka birçok yer de aradan çıkarılır. Tecrübeyle sabittir.

Listeye Mekke ve Medîne’yi eklemiyorum. Oralar zaten vazife ve vecibe. Bunu söylemeye gerek yok.

Teşekkür ederiz.

Ben teşekkür ederim.