İslamî zeminde seyreden ya da ona niyetlenen siyasal hareketler için teorik tartışmalar yok denecek kadar az. Elbette pek çok kişi zaten öyle bir zeminin ve o zeminde vâr olmak isteyen oluşumların/hareketlerin olmadığını söyleyecektir ancak geniş bir açıyla pratiğe baktığımız zaman başka bir tablo görebiliyoruz.
Bugün farklı coğrafyalarda farklı uğraşlarla yol almaya çalışan İslami oluşum ve yapılardan, irili ufaklı gruplardan pekâlâ bahsedebiliriz. “İslam dünyası” diye tabir olunan coğrafyalarda özellikle şiddetin gölgesine mahkûm edilen bir toplam var. Bu toplamın yerel ve küresel müstekbirlerce sürekli baskılanması maalesef yeterli niteliklerde toplumsal hareketlerin vücuda gelmesini, bunları besleyecek entelektüel çabaları çoğu zaman imkânsız hâle getiriyor. Bu da yetersiz seviyelere mahkûm bir siyasal/düşünsel ortamı kaçınılmaz kılıyor.
Müslümanların yol alabilmeleri, içinden geçtikleri dönemleri bütün boyutlarıyla kavrayıp analiz edebilmeleri ve bütün bu çabaların nihayetinde insanlığa dört başı mamur kurtuluş ve özgürlük güzergâhı gösterebilmesi için teorik çalışmalara yoğunlaşabilmeleri gerekiyor. Bu teorik çalışmaların pratiğe tutunması gereken boyutunu vurgulamaya gerek yoktur. Pratikten kopuk teorik çalışmalarla teoriyi ihmal eden pratiğin eleştirisini Paulo Freire, Ezilenlerin Pedagojisi’nde güçlü bir şekilde yapar. “İman-amel bütünlüğü”ne işaret eden İslam içinse bu kaçınılmaz bir durumdur zaten.
Siyasal bir hatla ilgili olarak kim teorik kaygıya düşebilir? Tabii ki bunu dert edinip yola çıkanlar, o yolda mesafe alanlar, mesafe alıp alıp tökezleyenler, durup dinlenenler… Yola çıkmamışın kaygısı ne kadar nazar-ı dikkate alınabilir, bilemiyorum. Mutlaka nasiplenilebilecek her türlü çalışma hiç beklemediğimiz kişi ve gruplardan da sâdır olabilir, bunu mutlak sûrette ıskalayamayız ancak siyasal/toplumsal mücadele süreçlerine fiilî bir dâhil oluş ele almaya çalıştığımız mesele için bambaşka bir mâhiyet arz eder.
Özellikle batı düşüncesi dolayımında ve güncel pratikler çerçevesinde tercüme yoluyla temas kurabildiğimiz çeşitli teorik çalışmalardan bahsedebiliriz. Bunları okuyup tahlil etmek, İslami hatlar için birtakım çıkarımlarda bulunmak pekâlâ mümkündür ancak elbette imanî bir temele yaslanan İslami hareketlilikler için bunlar bütünü tamamlayacak bir mahiyete haiz olamaz.
Bu bağlamda özellikle siyer çalışmalarının siyasal perspektifinin derinleştirilmesi, bu çalışmaların klasik tarzdan kurtularak bugüne dâir gözlemlerle birlikte ilerlemesi sağlam bir temelin vücut bulması bakımından fevkalâde mühimdir. Vahiyle doğrulanarak siyasal bir stratejiye dayanak teşkil edecek siyer çalışmalarının üzerine aynı ilkelerden yola çıkan tespitler günümüze ışık tutmalıdır. Bu teorik yaklaşımların hem yereli hem de küreseli ihmal etmemesine özen gösterilmelidir.
İçinde boğulmaya ramak kalınan düşünsel kısırlıktan kurtulmak teorik ve pratik adımların birlikteliği ile mümkün olacaksa eğer öncelikleri ona göre belirlemek zorunludur. Hem kendimiz, hem bütün insanlık, hem de cümle varlıklar için güçlü ıslahat hareketlerinin varlığı hayata tutunmanın temel şartı olarak duruyor. Aksi bir durum derinleşen yıkımdan başka bir sonuç doğurmayacaktır.
