“Neden bu beklenmedik şaşkınlık, bu kargaşa?
(Nasıl da asıldı yüzü herkesin!)
Neden böyle hızla boşalıyor sokaklarla alanlar,
neden herkes dalgın dönüyor evine?
Çünkü hava karardı, barbarlar gelmedi
ve sınır boyundan dönen habercilere göre,
barbarlar diye kimseler yokmuş artık.
Peki, biz ne yapacağız şimdi barbarlar olmadan?
Bir çeşit çözümdü onlar sorunlarımıza.” [i]
Kavafis’e ait yukarıdaki dizeler barbarsız kalındığında o kendinle, sorunlarla karşılaşma ânına işaret ediyor. Bitimsiz bekâ sorunu olan devlet-ulus, komplo teorilerini kullanarak düşmana/barbara karşı mazlum, mağdur milleti kenetleyebiliyor.
Komplo teorileri şiirdeki barbar gibi ortaya çıkmazsa/gerçekleşmezse çökmüyor. Bu, plânların başka şekilde işlediğine yoruluyor. Bir inanç hâlidir ki hep akla uydurmaya çalışılıyor. Çok güçlü kötülerin zararından anlatının güvenliğine sığınılıyor.
Kaotik süreçlerde daha öne çıkan komplo teorileri düşmanı ilâh gibi sunar. Mazlûmların aleyhine hemen her şey ayarlanmış, kontrol altına alınmıştır. Kötülük de bunu yapan insanlar da aşırı büyüktür. Mağdurlar için hâlâ umut vardır çünkü her şeye rağmen insan eliyle bir şeyler dönmektedir. Uzaylıların istilâsı tarzındaki kurguları bunun dışında tutuyorum tabi.
Bir türlü bitmeyen Yeni Dünya Düzeni, Yahudiler, Masonlar… Geçmiş olaylar, şu anda yaşananlar ve yaşanacaklar her şey komploya dâhil edilebiliyor. Zaman ve mekân konusunda da esnek. Sonu gelmeyen kodlar, gizemler…
Krizleri kendi çıkarına kullananlar hep olur. Ancak komplo teorilerinde kaostan faydalananların onda parmağı olduğu saplantısı vardır. Tabi, hepten saçmalık içermez, makûl kısımları da vardır. Bazı öyle zemin ki yanlışlamak da doğrulamak da mümkün olmaz.
Komplo teorilerinin bir kısmı gerçekleşince iş daha da karmaşıklaşır. Paranoyak ruh hâli için elde somut gerçeklik vardır artık. Kimi gerçeklikler inanılamayacak kadar saçmadır. Misal, yargı adaleti mahkûm eden kararlar alır. Kimi kabul edilmeyen/inanılamayan gerçekliklere komplo teorisi deyip geçiyor kimi saçma komplo teorilerine gerçek diye inanıyorsak…
Truman Show filminde anlatılanların gerçek olduğunu varsaymanın ürpertisi… Filmin kahramanının yaşadığı dünya esasında her şeyin ayarlanmış olduğu bir çekim platosudur. Nihayetinde uyanır ve plânın, komplonun dışına çıkar filmin sonunda kurgu gereği.
Peki, komplo teorilerinde neden her şey plânlı? Kötüler neden çok güçlü ve komplo teorisinin inananları neden bu kadar mazlum, mağdur? Bu pasiflik, bu av olma anlatısı niye? Yoksa güçlü kötüyü içselleştirme, rollerin değişmesini isteme midir bu?
[i] Constantino Kavafis, Barbarları Beklerken, Çeviri: Cevat Çapan
