Güney Afrika Diye Bir Yer

Merak kadar doğurgan bir canlı var mı? Az çok giderilen bir merakın yeni yeni meraklar doğurması için dokuz ay beklemesine gerek yok. Dokuz dakika, hatta saniye bile yeter.

Beni, gitmediğim uzak bir ülke üzerine kitap okumaya sevk eden merakın izini sürüp Haruki Murakami’nin ilk romanı 1Q84’e varmıştım. Sis dağılıp gitse ve daha da gerilere erişebilsem, dinlediğim veya okuduğum ilginç bir hikayenin, zihnimin bahçelerine ektiği tohumlar arasında bulabilirim belki onu.

Ortalama bir insan için hayat, tanıdığı insanlar ve onlar vesilesiyle tanıştığı sonrakiler arasında; arkadaşlar, dostlar, eş ve akrabalar etrafında dallanıp budaklanıyor ve nihayete eriyor. Zincirleme insan tamlaması olarak adlandırabiliriz bu durumu.

Amatör bir okur olarak benim de hayatım kitapların açtığı kitapların sonu olmayan yolunda yürüyerek geçiyor. Dünya dediğimiz bu tahammülfersa savaş alanından, mümkün olduğunca az yaralayarak ve yara alarak geçmeye çabalarken kitaplardan ve okumaktan güç alıyorum.

Serdar Nazım Kölürbaşı, Japonya‘dan sonra Güney Afrika’ya getiriyor okurunu, doyurucu bir geçmiş ve bugün bilgisi içinde. Güney Afrika denince, aklıma Mandela ve Vuvuzlela’dan başka bir şey gelmiyordu düne kadar.

Fransızca “ayrım” demek olan “A part” ile İngilizcede “dönem” anlamında kullanılan “hood” kelimelerinin birleşiminden ortaya çıkan, Afrikaans dilindeki “Apartheid” kelimesi kulağınıza çalınmıştır hiç değilse.

1948-1994 yılları arasında, 4 milyon Avrupa kökenli beyaz tarafından, yaklaşık 40 milyonluk siyahi halka, bir devlet politikası olarak uygulanan ırk temelli ağır ayrımcılık dönemi, “Apartheid Dönemi” olarak biliniyor.

Irkçı düzene karşı mücadele eden ve 27 yıllık esaretin ardından 1990 yılında cezaevinden çıkan Nelson Mandela, Güney Afrika’nın değişen kaderinin vücut bulmuş hali adeta. Maruz kalınan ırkçılığın, yaşanan esaretin ve nihayet kavuşulan özgürlüğün simgesi Mandela, 1994 yılında tüm vatandaşların eşit oy hakkına sahip olarak katıldığı seçimle devlet başkanı olmuştu. Devrim niteliğindeki bu gelişme üzerine ırkçı rejim yıkılmış, geriye, enkazını kaldırmak kalmıştı. Çalışmalar halen devam ediyor. Irkçılık, aklı, kalbi ve insanlığı karartan öyle ağır bir zehirdir ki, arınmak kolay değil. (Çevrenize bakın, kimse ben ırkçıyım demez lakin başka “yüce” addedilen dava ve ideolojilerin içine sinmiştir ırkçılık, görebilirsiniz, her an hiç beklemediğiniz yerden bırtlayabilir. )

Siyahilerin özgürlükleri için mücadele eden kişiler düşünüldüğünde Malcolm X, Martin Luther King gibi isimlerden önce akla gelen ilk lider Mandela’dan Vuvuzela’ya bir futbol topu gibi zıplayarak gelecek olursak…

Afrika kıtasında organize edilen ilk dünya kupasına 2010 yılında Güney Afrika ev sahipliği yapmıştı. Organizasyona damgasını vuran olaylardan biri de milyarlarca insanın muhtemelen ilk kez gördüğü ve duyduğu, Afrikaya özgü bir zurna idi: Vuvuzela. Zulu dilince gürültü anlamına geliyormuş “vuvu”. Çocuk kitabından çıkagelen bir kahraman kadar sempatik bir ad. Ne var ki, hep bir ağızdan çıkarttığı gürültü çok acayip.

Binlerce taraftarın, ‘dediğim dedik, öttürdüğüm düdük’ tavrıyla ortalığı inlettiği statta sanki milyonlarca sivrisinek aynı anda vızıldıyor gibi. Nereden mi biliyorum? İnternete girip 2010 Dünya Kupası ilk maçının, birlik beraberlik içinde (1-1) biten Güney Afrika-Meksika maçının kısa özetini izleyin de görün ve duyun.

Bu, “efsane” olmaya aday zurnanın sportif müsabakalarda çalınması dünya kupasından kısa bir süre sonra yasaklanmış. 135 desibele kadar çıkan sesi insan sağlığına zararlıymış. Kola gibi zehir zemberek bir içeceğin yasal olduğu bir dünyada bu ne incelik böyle!

Mandela ve Vuvuzela’dan sonra bir başka sevimli kelimeye geçebiliriz: Safari.

Safari’nin Arapça ‘uzaklara yapılan yolculuk” anlamındaki “sefer” kelimesinden türediğini biliyor muydunuz? Misafir de aynı kökten.

Safari dendi mi akla Afrika gelir, doğru. Artık öğrendik ki açık adres vermek gerekirse, “Güney Afrika” demek “yerinde” olur. Zira yeryüzünde en tehlikeli, yakalanması da en zor beş hayvanı (fil, gergedan, bufalo, aslan ve leopar… Yakalamaya kalkmayın) bir arada ve doğal ortamında gözlemlemek için en ideal yerler bu ülkede bulunan milli parklar.

Güney Afrika, “tek millet, tek devlet, tek bayrak, tek dil” gibi tek’leyen ve teklikleriyle övünen bizim siyasetçilerin alışık olmadığı bir ülke. Dile kolay, ülkede 11 resmi dil konuşuluyor. (Birini kabul etsen, 10 tane “bilinmeyen dil” var demek oluyor!)Bu yetmezmiş gibi, 55 milyonluk ülkede 3 farklı başkent bulunuyor.

Güney Afrika için yoksulluğa ve cehalete bağlı ciddi sorunlar da mevcut. Ülke, dünyanın en yüksek tecavüz oranına sahip olmasıyla biliniyor. Aids hayli yaygın.

Tarihi, coğrafyası, yeraltı zenginleri, kültürel iklimi ve daha pek çok vehçesi ile Güney Afrika, dolu dolu 174 sayfalık kitapta okura sadece hayal değil mukayese imkanı da sunuyor.

Her şeyden önce merak tohumları serpiyor ki çok okuyan da bilsin çok gezen de. Ama en iyisi gezmeden önce okuması. Hiç, bilerek gezen ile bilmeden gezen bir olur mu?

*kapaktaki foto: Nelson Mandela Day 2020. Photo Courtesy: Instagram/@ivan.debs