Aliya İzzetbegoviç’e göre otoriter sistemlere karşı direnmenin zorlaştığı zaman ve mekânda uysallaşma kalıcı hâle gelebilir: “Süregiden otoriter sistemlerde şartların değişmesi ve onlara direniş ihtimallerinin en aza indiği yerlerde uysallık ortaya çıkar ve zamanla bu türlü bir varlık hâli kabul görür.”*
Baskıdan, dağınıklıktan, melankoliden veya karşı çıkılan gücün ayartmasından hareket ve kimlikten vazgeçenler olur. Meydanda, yer altında veya dört duvar arasında kimi hareket ve kimlik sahipleri de ideallerinde ısrarcıdır. Mesele, uğruna kavga edilene yürekte ve kafada teslim olabilmektir. Aliya’dan alıntıladığımız cümlenin devamını getirelim: “Polonya’da 1985’te ‘Dayanışma’ hareketinden yüz çevrildiği gözlemlenmiştir. Bu durum bizatihi sözkonusu hareketin reddedilmesi yüzünden olmamıştır fakat on yıllık bir direnişin ardından herhangi bir değişim olabileceğine yönelik ümitler kaybedilmiştir.”
Polonya Dayanışma (Solidarność) Hareketi, Doğu Bloku’nda komünist parti dışında örgütlenen bir işçi sendikasıdır. Stalinist rejime karşı kısa sürede farklı unsurlardan on milyon üyesi olur. Büyümesinde Katolik kiliselerinin de desteği söz konusu. 1981’in son günlerinde ilân edilen sıkıyönetimle yıllar sürecek baskılara maruz kalırlar.
Baskılar direnenleri yıldırabilir, hareketi sönümlenme noktasına getirebilir. Bazen bir yerden filiz fışkırır ancak bu ‘her şey bitti’ dendiği zamanda da olabilir, yıllar sonra da.
Dayanışma Hareketi’ni güçlü olduğu dönemlerde milyonlar destekliyordu dolayısıyla az mensuplu bir hareket için ümitvâr olamayız, denebilir mi? Her hareket gibi Dayanışma da birkaç kişiyle başlamıştır. Spinoza’ya atfen her peygamber kendi ümmetini oluşturur. Sayıya takılmamak lâzım.
Bir hareket, ideallerinden vazgeçmeden baskılara dirense de tıkanmaktan kurtulamayabilir. Bu durumda yeni bir şeyler mi vuku bulmalıdır? Yoksa öylece geçmesini bekleyeceğimiz sağlık öncesi salgın hâli midir bu?
*Aliya İzzetbegoviç, Özgürlüğe Kaçışım, Klasik Yayınları, 113. Sayfa, İstanbul, 2017.
